Wstyd jest emocją charakterystyczną tylko dla człowieka i jest bardzo silnie uwarunkowany kulturowo. W różnych miejscach na świecie ludzie wstydzą się innych rzeczy. Po co właściwie jest nam potrzebny wstyd?
Małe dzieci nie odczuwają wstydu, choć bardzo często mówimy o nieśmiałych maluchach, że się wstydzą, kiedy chowają się za naszymi plecami i nie chcą powiedzieć wierszyka babci czy też pochwalić się nowymi umiejętnościami. Na tym etapie wstyd jest mieszanką nieśmiałości, strachu i wycofania. W miarę rozwoju uczymy się, kiedy należy się wstydzić.
Wstyd jest emocją bardzo trudną do zdefiniowania. W przypadku strachu czy radości można określić, co naprawdę czujemy: tutaj opis tego, co się dzieje w naszej głowie, nie jest prosty. Najlepiej opisuje go fraza „z chęcią zapadłbym się pod ziemię” – taka to silna emocja! Na twarz wypływa nam rumieniec, chcemy się schować i udawać, że dana sytuacja nigdy nie miała miejsca.
Kobiety o wiele częściej wstydzą się, niż mężczyźni – w większości kultur świata jest po prostu więcej rzeczy, których im „nie wypada” robić albo myśleć. I o ile na przykład radość jest jednakowo odczuwana przez każdego człowieka na ziemi z podobnych powodów, to w przypadku wstydu naprawdę trudno jest znaleźć uniwersalny powód.
Najbardziej ogólnie można powiedzieć, że wstyd odczuwamy wtedy, kiedy niechcący łamiemy jakieś normy obowiązujące w społeczeństwie – nawet wtedy, kiedy nie ma ryzyka, że zostaniemy na tym przyłapani! Jest jedyną emocją, której uczymy się do początku do końca od swoich rodziców czy społeczeństwa.
Joanna Pastuszka-Roczek
