Ogólna, psychologiczna definicja emocji mówi, że są to stany psychiczne, które uruchamiają gotowość do realizacji planu działania, który dana emocja określa.
Co to oznacza? Jeżeli doświadczamy np. gniewu, to realizujemy program działania, jaki wyznacza gniew, czyli denerwujemy się, pokrzykujemy, wygrażamy pięściami. Kiedy w związku z zaistniałą sytuacja pojawia się silna emocja, wówczas sytuacja ta otrzymuje etykietkę „pilne” i staje się działaniem priorytetowym wśród innych uczyć, z którymi nie była związane. Jeżeli zdarzenie, którego doświadczamy, zgodne jest z celem naszego działania np. osoba, którą kochamy docenia nas, wówczas doświadczamy emocji pozytywnych; w przeciwnym razie- są to emocje negatywne. Przeżywaniu emocji towarzyszą zmiany somatyczne, ekspresja mimiczna i pantomimiczna, gesty oraz zachowania.
Przeżywanie emocji może mieć charakter świadomy lub nieuświadomiony. W drugim przypadku uczucia występują przed okresem werbalizacji w naszym rozwoju, a my nie zdajemy sobie sprawy z ich wystąpienia lub błędnie ja identyfikujemy. Zdaniem Carola Izarda istnieją 4 systemy aktywacji emocji:
- Neuronalny – na poziomie podstawowym następuje samo elektryczne stymulowanie pewnych struktur mózgowych, które ma zdolność wzbudzania rozmaitych reakcji emocjonalnych jak np. strachu, ciekawości.
- Sensomotoryczny – kiedy emocje aktywowane są poprzez takie czynniki jak postawa sylwetki, ekspresja twarzy, napięcie mięśniowe. Na potwierdzenie skuteczności tego systemu przeprowadzono badania, w których proszono osoby badane, by wsadziły sobie poprzecznie długopis w usta, w taki sposób, by wywołało to uśmiech i badano poczucie szczęścia. I okazało się, iż poczucie szczęścia u osób, u których uśmiech został niejako „wymuszony”– czuły się realnie szczęśliwsze.
- Motywacyjny – emocje powstają, na skutek działania procesów sensorycznych (zmysłowych) i działania innych emocji. Carol Izard prowadził m. in. badania na niemowlętach, u których zmysłowe doświadczenia smakowe wywoływały odmienne emocje, np. smak słodki- zainteresowanie, zadowolenie. Z własnego zaś doświadczenia wiemy na pewno, że takie doświadczenie sensoryczne jak ból często wywołuje u nas złość i irytację.
- Poznawczy – jest systemem najbardziej skomplikowanym. W jego obrębie emocje są wytwarzane poprzez kategoryzację, oceny, porównania oraz inne czynności, wynikające z naszego procesu myślowego.
Na podstawie powyższych doświadczeń widzimy, że emocje generowane są w sposób bardzo zróżnicowany. Pojawiają się na różnym poziomie, ponieważ same w sobie również mają wiele poziomów. Istnieją zatem emocje podstawowe, takie jak głód czy popęd seksualny, ale również uczucia bardziej skomplikowane i wzniosłe jak patriotyzm czy empatia.
Joanna P.
