Schizofrenia jest choroba psychiczną należącą do grupy psychoz. Charakterystyczną cechą odróżniającą ją od innych grup klinicznych jest stan umysłu, charakteryzujący się głębokimi, jakościowymi zaburzeniami w kontakcie z rzeczywistością.
Wspomniane nieprawidłowości pojawiają się w sferach:
- myślenia,
- percepcji,
- emocji,
- procesach regulacji i kontroli.
Objawy jakościowe, o których pisałam wcześniej to objawy tzw. wytwórcze lub pozytywne:
- omamy,
- urojenia,
- iluzje,
- halucynacje.
Poczucie choroby jest u schizofreników zniesione, tzn. że nie mają oni świadomości swojej choroby.
Zaburzenia procesu myślowego
Polegają one m.in. na znaczących deficytach uwagi, niemożliwości skupienia się czy braku selekcji bodźców (wszystkie bodźce docierają bez filtracji. Następstwem powyższych jest m.in. tworzenie neologizmów (posługiwanie się niezrozumiałym dla innych językiem, używanie autorskich pojęć opartych na skojarzeniach, lekceważenie znaczenia słów, przypisywanie im indywidualnego znaczenia oraz używanie skojarzeń dźwiękowych, opartych na rymach.
Urojenia
Nieprawdziwe przekonania; np. urojenia paranoidalne jak przekonanie, że pacjent poddany jest kontroli, obserwowany i podsłuchiwany oraz halucynacje (fałszywe doświadczenia zmysłowe).
Objawy występujące w obszarze emocji to nieadekwatny afekt, czyli nieodpowiednie reakcje emocjonalne. W schizofrenii afekt jest nadmiernie pobudzony lub stłumiony, co zaburza poprawne komunikowanie emocjonalne z otoczeniem. Zaburzenia percepcyjne to, oprócz opisanych powyżej objawów wytwórczych, zaburzone postrzeganie czasu, nieadekwatne spostrzeganie twarzy ludzkich oraz wyostrzenie lub stępienie zmysłów.
Psychologowie i psychiatrzy wyróżniają 6 typów schizofrenii:
- Prostą – w jej przebiegu nie występują objawy pozytywne, ale negatywne (stłumienie, wycofanie się, zubożenie poznawcze, zaburzenia komunikacji),
- Paranoidalną – dominują objawy pozytywne w postaci urojeń paranoidalnych,
- Rezydualna – jej początek wyznacza gwałtowny wybuch objawów pozytywnych (tzw. epizod psychotyczny, potem przebiega jak schizofrenia prosta),
- Heberfreniczna – dominuje infantylizm, rozkojarzenie, gonitwa myśli, wielosłowność,
- Katatoniczna – furor (gwałtowne pobudzenie, przyrost siły) lub stupor (zastyganie w bezruchu, skąpa mimika i pantomimika, sztywność),
- Niezróżnicowana – będąca wypadkową wszystkich innych rodzajów lub kiedy wyróżnienie spójnej grupy objawów jest niemożliwe
Geneza choroby
Tym, co interesuje naukowców od lat, jest ustalenie etiologii schizofrenii. Jak na razie nie udało się ustalić jednej przyczyny. Wymienia się jednak zespół przyczyn, do którego należą m.in. czynniki genetyczne. W tym wypadku bada się rodzinę. U bliźniąt jednojajowych prawdopodobieństwo wystąpienia schizofrenii (kiedy jedno z bliźniąt jest chore) wynosi blisko 50%. Ten sam rozkład procentowy występuje w przypadku dziecka obojga chorych rodziców. Tak samo dzieje się, kiedy dzieci rodziców chorujących zostają oddane do adopcji. Fakt ten nie zmniejsza ryzyka zachorowania. Wszystkie te czynniki świadczą o doniosłej roli genetyki w dziedziczeniu schizofrenii.
Społeczeństwo
Kolejny czynnik to wychowanie i otoczenie społeczne chorego, w tym szczególnie zaburzenia komunikacji w rodzinie, uwikłanie, zaburzenia w strukturze rodziny.
Poważnie brana pod uwagę w genezie schizofrenii jest także tzw. hipoteza dopaminowa. Mówi ona o tym, iż nadmierne wydzielanie neuroprzekaźnika zwanego dopaminą do układu limbicznego, prowadzi do wytworzenia objawów pozytywnych. Na korzyść tej hipotezy przemawia skuteczność leków, które blokują receptory dopaminowe.
“Inny” mózg?
Etiopatogenezą schizofrenii jest także struktura mózgu w tym: powiększenie komór mózgowych i zmniejszone płaty czołowe. Nie bez znaczenia jest także osobowość przedchorobowa, czyli obecność w niej cech schizoidalnych (wycofywanie się z relacji społecznych, oziębłość emocjonalna, wyalienowanie) lub paranoicznych.Nawet,jeśli schizofrenia nie ma inwazyjnego przebiegu, a chory nie jest przekonany do konieczności leczenia – zawsze warto skonsultować osobę z psychiatrą. Objawy bowiem alienują osobę chorą ze środowiska społecznego: uniemożliwiają pracę, relacje z rodziną, normalne funkcjonowanie. Dla kobiet implikuje także dodatkowe problemy, skoncentrowane choćby wokół macierzyństwa.
Leczenie
Terapia w wypadku schizofrenii jest terapia kombinowaną, uwzględniającą farmakoterapię i psychoterapię. Mitem jest stwierdzenie, że z tej choroby nie da się “wyjść”, jakkolwiek nie każdy może odnieść sukces w poradzeniu sobie z nią. Nie warto czekać ze zgłoszeniem się do specjalisty i cierpieć lub skazywać na cierpienie. Nawet, jeśli ktoś nie ma żadnego wglądu w swoją chorobę i pozornie choroba nie czyni w jego życiu spustoszenia, to podjęte leczenie może być szansa na powrót do społeczeństwa.
Pisząc ten tekst położyłam szczególny nacisk na etiologię i etiopatogenezę, a mniejszy na leczenie i terapię. Myślę, że specjalista będzie w stanie dobrać odpowiednie metody leczenia, zwłaszcza, że wychodzenie ze schizofrenii jest procesem indywidualnym. Natomiast wiedza na temat genezy i mechanizmów jest niezbędna dla każdego z nas, ponieważ najczęściej to my jesteśmy pierwszymi osobami, które zetkną się z chorym i które powinni być tymi, którzy zareagują adekwatnie.
Joanna P.
