Osteoporoza jest jednym z najczęściej występujących schorzeń wieku dojrzałego. Ryzyko, że kobieta po 50. roku życia dozna złamania kości związanego z tą chorobą wynosi aż 40%. Trochę rzadziej do złamań dochodzi u mężczyzn. Schorzenie to opiera się na patologicznej redukcji masy kości w stosunku do normy wieku i płci. Cechuje się zrzeszotnieniem tkanki kostnej, która staje się cienka i podatna na uszkodzenia. Objawy bólowe przy osteoporozie występują dopiero w przypadku jej zaawansowanego stadium. Towarzyszą zazwyczaj złamaniom kości, do których dochodzi w wyniku niegroźnego upadku lub samoistnie. Jak zapobiec chorobie?
Osteoporoza to choroba, która często dotyka kobiety po menopauzie. Wynika wtedy z niedoboru estrogenów, kobiecych hormonów wytwarzanych przez jajniki. Regulują one gospodarkę wapniową organizmu, dlatego ich brak odbija się niekorzystnie na kośćcu. Zrzeszotnienie kości może być także związane z podeszłym wiekiem, chorobami lub przyjmowaniem niektórych leków. Jak je rozpoznać?
Czym jest osteoporoza?
Osteoporoza jest powszechnie występującą chorobą układu kostnego. Charakterystyczne dla niej jest zmniejszenie masy kostnej oraz zaburzenie mikroarchitektury kości. Zmieniona struktura kości doprowadza do ich częstych uszkodzeń, w tym złamań. Choroba częściej dotyczy osób zamieszkujących kraje wysoko rozwinięte. O osteoporozie pierwotnej mówimy, gdy pojawia się ona u kobiet po menopauzie lub starszych mężczyzn. Stanowi ona 70% wszystkich przypadków choroby. Wtórna postać tego schorzenia jest wynikiem stosowanych leków, chorób genetycznych lub innych przewlekłych problemów zdrowotnych. Szczególnie często osteoporoza towarzyszy nadczynności tarczycy, cukrzycy typu 1 oraz chorobom reumatycznym. Przejściowe zaburzenia w metabolizmie kobiet pojawiają się również w okresie laktacji. Predysponują do nich też krótkie przerwy między kolejnymi ciążami. U pań pojawia się wtedy osteopenia, czyli ubytek masy kostnej, który prowadzi w końcu do rozwoju osteoporozy.
Osteoporoza – objawy bólowe
Osteoporoza to podstępna choroba, która bardzo długo nie daje żadnych objawów. Pierwszym jej symptomem jest zazwyczaj niskoenergetyczne złamanie kości. Pojawia się ono w wyniku niegroźnego upadku czy podniesienia ciężaru. Niestety, świadczy już o bardzo zaawansowanej chorobie. Choroba najczęściej przyczynia się do złamań kręgosłupa, nadgarstka i kości udowej. To właśnie z nimi związane są objawy bólowe. Uszkodzenia kręgów mogą wywoływać bóle brzucha i okolicy pleców. Po dłuższym czasie prowadzą do zmniejszenia wzrostu oraz deformacji sylwetki. Silny ból towarzyszy za to złamaniom kości długich: przedramienia czy udowej. Szczególnie to ostatnie jest groźne. Jedynie jedna trzecia chorych wraca do zdrowia po uszkodzeniu szyjki kości udowej. Uraz ten może prowadzić nawet do zgonu pacjenta.
Przyczyny osteoporozy
Osteoporoza to typowe schorzenie występujące u przekwitających pań. Już na 2-3 lata przed menopauzą następuje u nich wzrost utraty tkanki kostnej do 1,2-2% rocznie. Wynika to z ustania endokrynnej aktywności jajników w tym czasie. Przestają one produkować estrogeny, czyli żeńskie hormony płciowe, regulujące gospodarkę wapniową organizmu. Ich niedobór powoduje także upośledzenie wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym. W efekcie proces resorpcji kości przeważa nad ich odnową i rozwija się osteoporoza. Choroba pojawia się także u osób starszych ze względu na naturalną utratę gęstości mineralnej kości związanej z wiekiem. Postać wtórna osteoporozy towarzyszy często chorobom przewlekłym. Sprzyja jej też przyjmowanie farmaceutyków, takich jak heparyna, leki przeciwpadaczkowe czy glikokortykosteroidy.
Jak zapobiec osteoporozie?
Badania na temat osteoporozy przeprowadzone w 2015 roku wśród Polaków wykazały, że nasza ogólna wiedza o tej chorobie jest na niskim poziomie. Choć znamy zwykle jej definicję, nie wiemy, jak wygląda profilaktyka osteoporozy. Są to alarmujące dane, ponieważ zapobieganie zrzeszotnieniu kości powinno być istotne szczególnie dla osób w podeszłym wieku. Podstawą profilaktyki osteoporozy jest aktywność fizyczna. Hamuje ona resorpcję kości oraz przyczynia się do zwiększenia ich gęstości. Ważne jest również spożywanie dostatecznej ilości wapnia. Jest on istotnym składnikiem mineralnym kości. Jego prawidłowe wchłanianie warunkuje witamina D. Związek ten produkowany jest w skórze podczas ekspozycji na światło słoneczne. Dlatego spacery na świeżym powietrzu są niezbędne, aby zapobiegać osteoporozie. Musimy także unikać używek oraz wysokobiałkowej diety, nasilającej wydalanie wapnia z moczem.
Osteoporoza – czy jesteś w grupie ryzyka?
Pewne czynniki mogą znacząco wpływać na rozwój i przebieg osteoporozy. W grupie ryzyka znajdują się osoby starsze i mające skłonności do upadków. Do choroby predysponuje także niskie BMI, nadużywanie alkoholu czy palenie papierosów. Również występowanie schorzenia w rodzinie może świadczyć o genetycznych skłonnościach do zrzeszotnienia kości. Osteoporoza może towarzyszyć przedwczesnej menopauzie oraz niedoborom witaminy D czy wapnia. Pojawia się też u osób, które w wyniku wypadku czy choroby zostały długotrwale unieruchomione. Jeżeli należymy do grupy ryzyka, musimy pamiętać o przeprowadzaniu badań densytometrycznych. Jest to pomiar gęstości kości, który pozwala na określenie stopnia utraty tkanki kostnej. Przekwitające panie powinny poddawać się badaniu regularnie – co dwa lata lub nawet co roku. Szybkie wykrycie zmian kośćca pozwoli na wprowadzenie odpowiedniej terapii, co zapobiegnie złamaniom.
Karolina Solga
