Poruszamy się za pomocą pracy naszych mięśni, które przyczepione są do kości, one zaś połączone są ze sobą w sposób ruchomy, tworząc stawy. Jak zadbać o ich ruchomość, by nam służyły jak najdłużej?
Staw zbudowany jest z powierzchni stawowych kości, pokrytych odporną na ścieranie chrząstką szklistą. W stawie występuje maź stawowa, pełniąca rolę smaru – podobnie jak w łożyskach niwelując problem tarcia. Z wiekiem organizm produkuje coraz miej potrzebnej mazi, dodatkowo brak ruchu ogranicza jej wytwarzanie. Gdy mało jest mazi pojawia się tarcie, które skutkuje bólem.
W szczególności podatne są na zużycie te stawy, dzięki którym się poruszamy tj. kolanowe i biodrowe. Często zaprzestajemy aktywności fizycznej ze względu na dolegliwości związane z właśnie z nimi.
W pułapce bólu
Boli nas, więc przestajemy się ruszać, jednak bezczynność ruchowa nie popłaca – dla stawów nie ma nic gorszego. Zmniejsza się przepływ krwi, chrząstki są gorzej zaopatrzone w substancje odżywcze i automatycznie spada produkcja mazi stawowej. Dochodzi do zaniku mięśni, które stabilizują – utrzymują staw we właściwej pozycji. Zmniejsza się gibkość czyli zakres ruchu w stawie, gdyż obniża się elastyczność ścięgien i więzadeł. Staw sztywnieje, nasze ruchy są mniej płynne.
Powyższe niekorzystne zmiany wsteczne w układzie ruchu zachodzą w wyniku bezczynności ruchowej lub niewystarczającej aktywności. Coraz częściej dostrzec je można u młodych osób. Kanapowy styl życia, okazjonalne forsowne wysiłki np. wyjazd na narty nie służą naszym stawom. Często dochodzi do kontuzji w wyniku jednorazowych intensywnych wysiłków, do których nasze stawy nie zostały odpowiednio przygotowane. W leczeniu stawów stosuje się najczęściej zasadę mówiącą, o tym, że staw musi być w ciągłym ruchu. W przypadku bólów reumatycznych stosuje się podawanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, by pacjent mógł ćwiczyć, wykonując ruch w stawie.
Kiedy ruch jest zdrowy
Należy też pamiętać, że nadmierna aktywność fizyczna (sportowa), powodująca sumowanie się mikrourazów może być przyczyną bólu i trwałego uszkodzenia stawu. Umiarkowana, systematycznie prowadzona aktywność fizyczna, jest dobrodziejstwem dla naszych stawów. Problemem jest również nadmierna masa ciała, szczególnie nagły jej przyrost.
W nowoczesnym podejściu do prozdrowotnej aktywności fizycznej zaleca się ćwiczenia, które nie obciążają zbytnio stawów (unikanie wstrząsów), stosując jednocześnie bezpieczny sprzęt sportowy np. obuwie z grubą miękką podeszwą. W zajęciach fitness odchodzi się od skoków, podskoków, przysiadów, przy których przekracza się w stawach kolanowych kąt 90 stopni itp. Wielu lekarzy zwraca uwagę, że ćwiczenia np. ze skakanką czy figury w jodze są niewskazane dla osób z problemami stawów i kości. Coraz częściej poleca się ćwiczenia w środowisku odciążającym stawy czyli w wodzie, stąd w ostatnich latach oszałamiającą karierę robi aqua-aerobik.
dr Paweł F. Nowak
