Hormonalna terapia zastępcza – HTZ – jest podstawowym narzędziem stosowanym w tak zwanej medycynie menopauzalnej, a jej stosowanie rozpoczęto w latach 40. XX wieku. I choć narosło wokół niej sporo mitów i legend, to jej popularność wciąż jest wysoka, a lekarze wdrażają ją z powodzeniem i korzyścią dla kobiet.
Czym jest HTZ i jakie są wskazania do jej stosowania? Jak w praktyce przebiega leczenie i jak długo trwa? Czy to prawda, że zwiększa ryzyko wystąpienia raka piersi? Jakie są przeciwwskazania do stosowania HTZ? Oto wszystko, co należy wiedzieć na temat hormonalnej terapii zastępczej.
Czym jest hormonalna terapia zastępcza?
Hormonalna terapia zastępcza jest rodzajem terapii stosowanym u kobiet w okresie menopauzy, czyli przekwitania lub klimakterium. HTZ polega na „zastąpieniu” naturalnych hormonów produkowanych w okresie dojrzałości płciowej przez kobiecy organizm – hormonami syntetycznymi w odpowiednich dawkach. HTZ wpływa korzystnie na samopoczucie i przywraca równowagę hormonalną organizmu.
Czym jest i jak objawia się menopauza?
Menopauza jest okresem przejściowym między etapem dojrzałości płciowej a etapem starzenia się organizmu, a jedną z najbardziej zauważalnych zmian zachodzących w ciele są zmiany hormonalne. W czasie menopauzy ustaje proces wytwarzania estrogenów i progesteronu, wzrasta za to stężenie gonadotropin przysadkowych.
Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej ma za zadanie złagodzić objawy menopauzy spowodowane przez niedobór hormonów płciowych – a do objawów tych należą:
- obniżenie nastroju, wahania nastroju, drażliwość,
- złe samopoczucie,
- zlewne poty,
- zawroty głowy,
- uderzenia gorąca,
- zaburzenia snu – głównie bezsenność,
- uczucie zmęczenia,
- wzrost masy ciała,
- suchość pochwy, skłonność do częstszych infekcji intymnych,
- zmiany skórne.
Objawy menopauzalne powodują obniżenie jakości i komfortu życia kobiety. A jednak nie każda kobieta może ją stosować – lista przeciwwskazań jest wprawdzie krótka, ale jeśli masz którekolwiek z nich, powinnaś zgłosić ten fakt swojemu lekarzowi.
Jak przebiega terapia hormonalna?
W zastępczej terapii hormonalnej kobieta przyjmuje hormony w odpowiednio dopasowanych dawkach. Drogi podania hormonów płciowych są trzy – doustna, przezskórna i dopochwowa. Plastry, czyli podanie przezskórne, ze względu na niewielką ilość hormonów i samą drogę podania, sprawdzają się szczególnie dobrze u pacjentek, które cierpią na problemy ze strony układu pokarmowego oraz z chorobą zakrzepowo – zatorową.
Warto też pamiętać, że suplementować można sam estrogen (to tak zwana terapia estrogenowa) lub estrogen i progesteron i wtedy mowa jest właśnie o HTZ. To, jakiego rodzaju hormony zostaną zastosowane w terapii, zależy od tego, czy pacjentka ma zachowaną macicę:
- u kobiet z zachowaną macicą stosuje się terapię hormonalną zawierającą estrogeny skoniugowane, estradiol lub estriol połączone z progesteronem;
- u kobiet będących po zabiegu usunięcia macicy stosuje się wyłącznie estrogeny.
W terapii hormonalnej stosuje się najniższe skuteczne dawki hormonów. Stosowanie HTZ rozpocząć należy od razu po wystąpieniu menopauzy, a jeśli to tylko możliwe – nawet wcześniej, przed ostatnią miesiączką. Dodatkowo rekomenduje się rozpoczęcie terapii, jeśli to tylko możliwe, u kobiet jak najmłodszych i w ciągu maksymalnie 10 lat od wystąpienia klimakterium.
Obecnie przyjmuje się, że leczenie powinno trwać nie dłużej niż 5 lat, choć pod kontrolą lekarza okres ten może się wydłużyć nawet do 10 lat.
Hormonalną terapię zastępczą zawsze dopasowuje się do indywidualnych potrzeb pacjentki. U tych pań, które jeszcze miesiączkują, zalecana jest terapia sekwencyjna polegająca na przyjmowaniu estrogenów przez 21 dni oraz następujących po tym czasie siedmiu dniach przerwy. Natomiast u kobiet, u których ustało jajeczkowanie i miesiączki stosuje się terapię ciągłą.
Zalety HTZ
Stosowanie terapii hormonalnej przynosi kobietom ulgę w dolegliwościach menopauzy, przywraca też równowagę psychiczną. Każda forma przyjmowania HTZ – doustna, dopochwowa i przezskórna – jest tak samo skuteczna.
Istotną z punktu widzenia komfortu życia pacjentki zaletą stosowania HTZ jest przywrócenie fizjologicznego stanu pochwy i układu moczowego, dzięki czemu zmniejsza się częstotliwość infekcji dróg rodnych. Poza tym w okresie menopauzy warto stosować HTZ ze względu na:
- stan skóry i spowolnienie procesu jej starzenia się,
- hamowanie wypadania włosów obserwowanego w okresie okołomenopauzalnym,
- ochronę serca – obniżone ryzyko zawału serca,
- pozytywny wpływ na układ krążenia,
- obniżenie poziomu „złego” cholesterolu,
- hamowanie pomenopauzalnej utraty masy kostnej, a więc obniżają ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów złamania szyjki kości udowej,
- obniża ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera,
- odpowiednio wcześnie (najlepiej przed wystąpieniem ostatniej miesiączki) wdrożona terapia zmniejsza ryzyko wystąpienia udaru mózgu i choroby zakrzepowo – zatorowej,
- odmładzanie skóry – po menopauzie, ze względu na niedobór estrogenów, spada proces syntezy kolagenu odpowiedzialnego za zachowanie sprężystości skóry. HTZ hamuje ten proces.
Grafika dostarczona przez partnera
Wady HTZ
Przez dziesięciolecia na temat HTZ narosło sporo mitów i nieprawdziwych informacji. Wiele z nich zostało już przez badaczy zdementowanych, chociaż należy stwierdzić, że jak każdy rodzaj terapii, także HTZ obciążona jest wadami, a jej stosowanie może wiązać się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia:
- raka piersi – trzeba zaznaczyć, że ryzyko to podnosi się tylko nieznacznie i przede wszystkim u tych pacjentek, które stosują HTZ dłużej niż 5 lat, a dodatkowo są otyłe lub obciążone genetycznie nowotworem,
- raka sutka,
- podnosi ryzyko zachorowania na raka endometrium.
Wiele kobiet obawia się stosowania hormonalnej terapii zastępczej. Rzeczywiście, niesie ona ze sobą pewne ryzyko. Dlatego tak ważne jest, aby pacjentka w czasie menopauzy i terapii znajdowała się pod opieką ginekologa i regularnie zgłaszała na wizyty oraz wykonywała badania kontrolne. To pozwoli zakwalifikować ją do stosowania leczenia i dopasować odpowiednie dawki hormonów oraz optymalną drogę ich podania z korzyścią dla zdrowia.
Przeciwwskazania do stosowania hormonalnej terapii zastępczej
Hormonalna terapia zastępcza niestety nie jest dla każdej pacjentki – przeciwwskazaniami do jej stosowania są:
- rak trzonu macicy,
- ostre choroby wątroby,
- choroba niedokrwienna serca,
- zakrzepica żył,
- nawroty raka sutka,
- rak błony śluzowej macicy.
Przeciwwskazaniami względnymi są również rak sutka i błony śluzowej macicy w wywiadzie, niezdiagnozowane guzki w piersi oraz krwawienia z jamy macicy. O stosowaniu HTZ zawsze decyduje więc lekarz ginekolog i nie wolno podejmować leczenia na własną rękę.
Podsumowanie
Okres menopauzy jest trudnym czasem w życiu kobiety, a jego objawy mogą być wyjątkowo uciążliwe. Trzeba również pamiętać, że z menopauzą związane jest ryzyko utraty zdrowia i dobrego samopoczucia. Hormonalna terapia zastępcza, jak każda inna stosowana metoda terapeutyczna, obciążona jest pewnym ryzykiem i, choć u wielu pacjentek niweluje objawy towarzyszące menopauzie, powinna być prowadzona pod opieką lekarza.
