Wsparcie psychologiczne może przyczynić się do wprowadzenia korzystnych zmian w życiu. Coraz więcej osób dostrzega u siebie problemy emocjonalne i mechanizmy nieadaptacyjne, które negatywnie wpływają na codzienne funkcjonowanie. Psychoterapia przestała stanowić powód do wstydu, do jej odczarowania przyczyniły się liczne kampanie społeczne oraz wyznania gwiazd, które w pewnym momencie skorzystały z profesjonalnej pomocy. Praca nad sobą może przebiegać w różnych nurtach. Czym charakteryzuje się psychoterapia poznawczo-behawioralna i jak działa CBT?
Czym jest terapia poznawczo-behawioralna?
Psychoterapia poznawczo-behawioralna opiera się na uporządkowanych działaniach, które są ukierunkowane na osiągnięcie ściśle określonego celu. Dzięki współpracy psychoterapeuty z pacjentem udaje się zastąpić nieadaptacyjne wzorce myślenia ich adaptacyjnymi odpowiednikami. Terapia poznawczo-behawioralna opiera się na wykorzystaniu plastyczności mózgu. Jej twórcy wychodzą z założenia, że można zamienić błędne sposoby myślenia na prawidłowe. Nurt CBT umożliwia pracę z osobami, które skarżą się na problemy emocjonalne, wykazują zachowania nieadekwatne do sytuacji oraz cierpią na zaburzenia psychiczne.
Terapia poznawczo-behawioralna – na czym polega?
Jak działa CBT? Każdy, kto pragnie skorzystać z profesjonalnej psychoterapii, usiłuje poznać różnice pomiędzy poszczególnymi nurtami, aby wybrać dla siebie najlepsze rozwiązanie. Terapia poznawczo-behawioralna wykorzystuje fakt, iż na ludzkie emocje i zachowania wpływają wyuczone wzorce. Jeśli matryca jest nieprawidłowa, np. nakazuje uciekać przed bliskością w relacjach międzyludzkich jak przed potencjalnym zagrożeniem, należy ją zastąpić właściwą. Człowiek nieustannie się uczy, przyswaja nowe słówka z języków obcych, obsługuje nowe programy komputerowe, jego mózg wykazuje zatem sporą plastyczność. Skoro jego wyuczony schemat reagowania przysparza mu cierpienia, ponieważ np. z powodu lęku przed bliskością unika relacji romantycznych, należy popracować nad jego zmianą.
Terapia CBT – jak przebiega?
W sytuacji, gdy człowiek opiera swoje działania na błędnych przekonaniach, lecz nie cierpi na zaburzenie osobowości, psychoterapia poznawczo-behawioralna może okazać się właściwym rozwiązaniem. Podczas sesji ocenia się system weryfikacji rzeczywistości, z którego korzysta pacjent. Np. skarży się on na trudności w budowaniu związków, każda bliska relacja rozpada się po kilku miesiącach. Pacjent cierpi z powodu samotności i chciałby popracować nad błędnymi przekonaniami, które sabotują jego szczęście w miłości. To właśnie wadliwy system weryfikacji rzeczywistości popycha go do niewłaściwych interpretacji, które z kolei przekładają się na niepożądane zachowania. Np. osoba, która cierpi na lęk przed bliskością, postrzega ją jako zagrożenie dla własnej autonomii, dlatego nieświadomie wysyła sygnały do partnera, które mają go zniechęcić do bliskiej relacji. Gdy ta się kończy, niezależność zostaje odzyskana, a pacjent na poziomie świadomym uważa, że nie ma szczęścia w miłości i po raz kolejny spotkał niewłaściwą osobę. Utwierdza go to w przeświadczeniu, iż bliskość generuje cierpienie i lepiej jej unikać. Sesje z psychoterapeutą specjalizującym się w nurcie CBT mają za zadanie odkryć fałszywe przekonania i zastąpić jej bardziej adaptacyjnym sposobem myślenia.
Czym różni się terapia CBT od terapii psychodynamicznej?
Terapia psychodynamiczna nie tylko stara się zidentyfikować źródło problemu, np. błędne przekonania nt. bliskości, ale też wnika głębiej w poznanie uwarunkowań, które przyczyniły się do wystąpienia trudności. Nurt CBT nie zajmuje się analizą dzieciństwa pacjenta czy jego pierwszych relacji romantycznych, lecz koncentruje się na zgłaszanym problemie i jego rozwiązaniu. Psychoterapeuta poznawczo-behawioralny zidentyfikowawszy lęk przed bliskością, tworzy uporządkowany plan pracy z pacjentem, aby zastąpić jego błędne schematy myślowe ich bardziej adekwatnymi odpowiednikami. Ten model posiada wiele zalet. Terapia CBT stanowi świetne rozwiązanie dla osób, które pragną uporać się z problemami emocjonalnymi i niepożądanymi zachowaniami w jak najkrótszym czasie. Ten nurt niewątpliwie przypadnie do gustu ludziom, którzy na co dzień koncentrują się na celu. Psychoterapia poznawczo-behawioralna opiera się na kilkunastu lub kilkudziesięciu sesjach odbywanych raz w tygodniu, podczas których pracuje się nad wprowadzeniem mechanizmów adaptacyjnych.
Terapia poznawczo-behawioralna oparta na procesach – jakie techniki wykorzystuje?
Mechanizmy, które niegdyś umożliwiały przetrwanie, np. w rodzinie dysfunkcyjnej dotkniętej alkoholizmem, w dorosłym życiu mogą mieć charakter nieadaptacyjny, czyli uniemożliwiać normalne funkcjonowanie. Wielu pacjentów zgłasza się do terapeuty, ponieważ cierpi i chce zmienić swoje życie na lepsze. Na szczęście każdy może zastąpić niewłaściwy sposób myślenia takim, który sprzyja budowaniu lepszych relacji międzyludzkich, odnoszeniu sukcesów zawodowych i odczuwaniu szczęścia. Psychoterapia ukierunkowana na cel wykorzystuje różne techniki pracy z pacjentem. Wśród najpopularniejszych należy wymienić:
- dialog sokratejski;
- zapis myśli;
- zadania domowe;
- ekspozycję;
- przeformułowania poznawcze.
Terapia oparta na procesach a dialog sokratejski
Psychoterapia oparta na procesach często wykorzystuje dialog sokratejski. Specjalista zadaje pacjentowi odpowiednio sformułowane pytania, dzięki czemu odkrywa on własne błędy logiczne w dotychczasowym rozumowaniu. Dzięki nim np. osoba cierpiąca na lęk przed bliskością może sobie uświadomić, że nie każda intymna relacja pociąga za sobą cierpienie. Często przynosi dużo szczęścia i satysfakcji. Trzeba jednak wpuszczać do swojego życia odpowiednie osoby. Ludzie cierpiący na lęk przed bliskością często nie zauważają, że mają wspaniałą relację z przyjacielem, przed którym można się emocjonalnie odsłonić, niczego przy tym nie ryzykując.
Terapia kognitywna a zapis myśli
Technika CBT opierająca się na zapisie myśli ma na celu rozwinąć w pacjencie uważność. Dzięki niej można dostrzec, że przekonania, jakie pojawiają się na co dzień, nie zawsze mają racjonalne uzasadnienie. Ta technika pracy pozwala zauważyć własne zniekształcenia poznawcze, które stanowią przeszkodę na drodze do szczęśliwego i bardziej satysfakcjonującego życia.
Nurt CBT w psychoterapii a zadania domowe
Psychoterapia poznawczo-behawioralna może również opierać się na wyznaczaniu pacjentowi pewnych zadań do wykonania. Np. specjalista może go poprosić, aby przeprowadził trening asertywności, kilkukrotnie stawiając granice w codziennym życiu. Jeśli ktoś czuje, że inni nadużywają jego dobrego serca, może spróbować odmówić im pomocy, gdy czuje, że jego zasoby uległy wyczerpaniu. Np. osoba zapracowana może zrezygnować z przyjęcia kolejnego projektu po to, aby wreszcie zyskać czas na odpoczynek i regenerację. Zadania domowe mają za zadanie nauczyć pacjenta nowych umiejętności o wymiarze praktycznym.
Psychoterapia oparta na procesach a ekspozycja
Ekspozycję w terapii CBT często wykorzystuje się u osób, które cierpią na fobie i stany lękowe. Np. ktoś, kto boi się psów, jest z nimi stopniowo oswajany. Najpierw poprzez oglądanie zdjęć czworonogów, później podejście do jednego z nich, a na samym końcu psychoterapeuta może zachęcić pacjenta do pogłaskania labradora sąsiadki, który jest bardzo spokojny. Dzięki ekspozycji pacjent stopniowo oswaja się ze swoim lękiem i dostrzega, że zwierzę, którego się obawiał, nie musi być groźne. Często bowiem reaguje w bardzo przyjazny sposób.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna a przeformułowania poznawcze
Przeformułowania poznawcze stanowią efekt cyklicznych spotkań z psychoterapeutą. Dzięki ekspozycji, dialogowi sokratejskiemu etc. można zastąpić fałszywe przekonania nt. ludzi i świata ich bardziej realistycznymi odpowiednikami. Np. w relacjach z innymi można pozwolić sobie na bliskość, ale trzeba ich lepiej poznać, aby nie wpuszczać do swojego życia niewłaściwych ludzi.
Dla kogo terapia poznawczo-behawioralna?
Terapia poznawczo-behawioralna jest adresowana do osób, którym zależy na szybkim wdrożeniu zmian w swoim życiu. Ludzie, którzy są zmotywowani do zastąpienia nieadaptacyjnych przekonań ich adaptacyjnymi odpowiednikami, mają spore szanse na sukces. Terapia CBT sprawdza się w przypadku problemów emocjonalnych, niepożądanych zachowań, stanów lękowych, fobii i depresji. Ten nurt nie jest jednak odpowiedni dla jednostek cierpiących na zaburzenie osobowości. Ten problem posiada bowiem znacznie głębsze podłoże i nie da się go przepracować w ciągu kilkunastu czy kilkudziesięciu sesji. Wynika to ze specyfiki zaburzeń osobowości, które często rodzą się we wczesnym dzieciństwie i przyczyniają się do powstania niewłaściwych połączeń neuronalnych w mózgu. Następnie są umacniane w kolejnych latach dorastania. Istnieje jednak zmodyfikowana psychoterapia poznawczo-behawioralna, z której mogą korzystać pacjenci ze zdiagnozowanym zaburzeniem osobowości.
