Zachowanie dobrej kondycji umysłu jest równie ważne, co utrzymanie ciała w dobrej formie. Tymczasem, zwłaszcza w podeszłym wieku, wzrasta ryzyko pojawienia się otępienia – tzw. demencji starczej. Czym dokładnie jest ten stan chorobowy? Co sprzyja jego rozwojowi? Jak ograniczyć ryzyko doświadczenia demencji? Wyjaśniamy.
Demencja starcza – co to jest?
Demencja starcza jest efektem rozwoju procesów neurodegeneracyjnych, a zatem związanych z atrofią komórek nerwowych w mózgu. Efektem tego jest upośledzenie funkcji intelektualnych – przede wszystkim tych związanych z pamięcią i koncentracją, ale także wpływających na podejmowane zachowania[1].
Co istotne, ten rodzaj otępienia może mieć zróżnicowane podłoże. Jak pokazują badania, najczęściej jest to choroba Alzheimera (to z nią zmaga się nawet 80% chorych). Jednak u podłoża zaburzeń mogą stać również zaburzenia naczyniopochodne czy obecność ciał Lewy’ego w pniu mózgu[2].
Niezależnie od podłoża demencji starczej, jej objawy są najczęściej zbieżne i mogą objąć – w zależności od stopnia zaawansowania otępienia:
- zaburzenia pamięci świeżej, a zatem problemy z przyswajaniem nowych informacji; może się to objawiać np. zapominaniem słów, gubieniem rzeczy osobistych czy wielokrotnym zadawaniem tego samego pytania;
- problemy z koncentracją i „jasnością myślenia” – są związane z brakiem możliwości skupienia się na rozmowie, popadaniu w apatię, zrozumieniem tego, co mówi rozmówca itp.;
- kłopoty z wykonywaniem codziennych czynności – na późniejszych etapach rozwoju demencji pacjent może np. mieć problem z włączeniem czajnika, telewizora czy np. odebraniem telefonu;
- utratę orientacji w czasie i przestrzeni – choremu jest trudno określić np. datę, rok czy miejsce przebywania;
- omamy słuchowe i wzrokowe oraz rozmaite urojenia – mogą one prowadzić np. do rozmawiania z lustrem, telewizorem.
Najczęściej rozwój otępienia jest stopniowy i uzależniony m.in. od:
- podłoża choroby,
- tego, jak szybko zdiagnozowano otępienie i wdrożono leczenie,
- indywidualnego stanu zdrowia i specyfiki organizmu pacjenta.
Warto przy tym podkreślić, że demencja starcza jest chorobą nieuleczalną. Można jednak spowolnić jej rozwój oraz ograniczyć wpływ otępienia na funkcjonowanie pacjenta[3].
W jakim wieku pojawia się demencja starcza?
Ryzyko rozwoju otępienia wzrasta wraz z wiekiem. Wzrasta ono już po osiągnięciu 50. roku życia. Jednak więcej przypadków notuje się wśród osób po 65. r.ż., a największy odsetek stanowią pacjenci z grupy 85+[4]. Dane wskazują na to, że:
- otępienie występuje u ok. 9,5% osób w Europie, które ukończyły 65 lat[5];
- w grupie 85+ cechy otępienia wykazuje nawet 35% osób[6].
Warto przy tym pamiętać, że otępienie nie jest tym samym co typowe dla starszego wieku zmiany poznawcze. Przykładowo, z łagodnym, subiektywnym pogorszeniem pamięci może się mierzyć nawet 75% seniorów[7]. Na szczęście w zdecydowanej większości przypadków da się skutecznie walczyć o poprawę funkcjonowania umysłu.
Profilaktyka otępienia starczego – jak zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia?
Chociaż w starszym wieku nieznaczne problemy z pamięcią są dość typowe, można im w dużej mierze przeciwdziałać. W jaki sposób?
Jedną z kluczowych kwestii jest zdrowa dieta. Dlaczego? Ponieważ choroby takie jak miażdżyca, cukrzyca czy nadciśnienie prowadzą również do upośledzenia mózgu. Jednocześnie badania dowodzą, że odpowiedni model żywienia może ograniczyć ryzyko zapadnięcia na chorobę Alzheimera i rozwoju demencji[8]. Co zatem jeść? Najlepsze rozwiązanie to tzw. dieta MIND.
Na liście zalecanych produktów spożywczych znalazły się:
- warzywa zielonoliściaste, które są bogatym źródłem flawonoidów, karotenoidów czy kwasu foliowego; to np. rukola, szpinak, roszponka, cykoria, natka pietruszki czy jarmuż;
- inne warzywa – zwiększenie ich spożycia jest ogólnym zaleceniem żywieniowym;
- orzechy, bogate m.in. w kwasy omega-3, a także cenne witaminy i minerały – warto sięgać po te niesolone i nieprzyprawione;
- owoce jagodowe, np. jagody, borówka amerykańska, agrest, maliny czy porzeczki – to bogate źródło flawonoidów;
- nasiona roślin strączkowych, np. groch, soczewica, ciecierzyca, bób; stanowią cenne źródło białka roślinnego, błonnika oraz wielu cennych witamin i minerałów;
- produkty pełnoziarniste;
- ryby bogate w kwasy tłuszczowe z grupy omega-3;
- oliwa.
Za to wśród składników „zakazanych” wymienia się przede wszystkim czerwone mięso, a także inne źródła nasyconych tłuszczów zwierzęcych. To zatem również ser żółty czy… masło. Dobrym rozwiązaniem jest jego zamiana na margarynę roślinną – np. taką jak Optima Neuro. Została ona wzbogacona olejem z alg morski, które są cennym źródłem DHA, jednego z kwasów omega-3. Jak pokazują badania, DHA przyczynia się do utrzymania prawidłowego funkcjonowania mózgu oraz prawidłowego widzenia. Korzystne działanie występuje w przypadku dziennego spożycia 250 mg tej substancji w połączeniu ze zdrowym trybem życia oraz zbilansowaną i zróżnicowaną dietą[9].
Dobrą dietę warto połączyć ze zdrową porcją ruchu (minimum 30-45 min lekkiej aktywności dziennie), a także z „treningiem umysłu”. Pomocne w utrzymaniu mózgu w dobrej kondycji mogą być np. krzyżówki, sudoku, gry logiczne, takie jak szachy czy warcaby, a także… częste rozmowy z bliskimi. Warto o tym pamiętać, aby utrzymać pamięć na wysokich obrotach, nawet do późnych lat życia.
[1] https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150100,otepienie
[2] http://www.przeglad.amp.edu.pl/uploads/2015/1/28_1_42_2015.pdf
[3] https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150100,otepienie
[4] https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/19864
[5] http://www.przeglad.amp.edu.pl/uploads/2015/1/28_1_42_2015.pdf
[6] https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150100,otepienie
[7] https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/19864
[8] https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroby-neurodegeneracyjne/dieta-zmniejszajaca-ryzyko-demencji/
[9] https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/3840
