Rak szyjki macicy jest corocznie diagnozowany u około trzech tysięcy kobiet w Polsce. U połowy chorych rozpoznanie następuje zbyt późno, by leczenie dało pozytywny efekt. Wskaźnik umieralności na nowotwór szyjki macicy w naszym kraju jest jednym z najwyższych w Europie. Chorobę wywołują niektóre typy wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), przenoszone drogą płciową. Dotyka najczęściej panie w wieku 40-55 lat, ale zachorować mogą nawet kobiety po 20. roku życia. Osobom w grupie ryzyka zalecane jest profilaktyczne szczepienie przeciwko wirusowi HPV. Czy jest skuteczne?
Rak szyjki macicy rozwija się stopniowo, początkowo nie dając zauważalnych objawów. Podłożem do powstania nowotworu jest stan dróg rodnych zwany dysplazją szyjki macicy. Wykrycie choroby odpowiednio wcześnie daje duże szanse na wyleczenie. Niestety, większość pań unika badań kontrolnych, przez co rak jest rozpoznawany u nich w późnym stadium. Rozwiązaniem miała być szczepionka przeciwko wirusowi HPV wywołującemu nowotwór szyjki macicy. Czy warto się profilaktycznie zaszczepić?
Rak szyjki macicy – przyczyny
Rak szyjki macicy polega na niekontrolowanym i nieprawidłowym rozrośnie komórek nabłonka szyjki macicy. Jego główną przyczyną jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego, czyli HPV. Wirus ten ma aż 200 podtypów, ale tylko kilka z nich odpowiada za zachorowanie na nowotwór. Podtyp 16 odpowiedzialny jest za połowę przypadków zachorowania na raka płaskonabłonkowego. Podtyp 18 wywołuje za to trudny do wykrycia nowotwór gruczołowy szyjki macicy. HPV jest przenoszony niemal wyłącznie drogą płciową. Jest bardzo rozpowszechniony, a większość zakażeń nie daje żadnych objawów i ulega samowyleczeniu. Niestety, u dojrzałych pań infekcje częściej stają się przewlekłe, a na ich bazie powstają zmiany rakowe.
Dysplazja szyjki macicy
Wczesne objawy raka szyjki macicy są praktycznie niezauważalne. Nowotwór stopniowo postępuje, a początkowym jego stadium jest dysplazja szyjki macicy. Stan ten niekiedy cofa się samoistnie lub dopiero po 3-10 latach przekształca się w chorobę. Zaawansowana dysplazja nazywana jest rakiem przedinwazyjnym. W tym etapie schorzenia wdrożone leczenie jest najbardziej efektywne. To początkowe stadium nowotworu może być wykryte za pomocą cytologii. Jest to badanie polegające na mikroskopowej ocenie komórek pobranych z szyjki macicy specjalną szczoteczką. Laborant określa, czy występują u nas komórki normalne, atypowe, przedrakowe lub rakowe. Dwa ostatnie typy wymagają dalszych badań diagnostycznych i wdrożenia leczenia.
Objawy nowotworu szyjki macicy
Rak szyjki macicy przez długi czas przebiega bezobjawowo. Pierwszym jego symptomem jest zazwyczaj nieprawidłowe krwawienie z pochwy pojawiające się po menopauzie, między menstruacjami lub po stosunku. Niekiedy pojawia się również w trakcie badania ginekologicznego. Nowotwór ten objawia się także obfitymi upławami, nieraz z domieszką krwi. Mają one często przykry zapach, wynikający z obumarcia niektórych komórek guza nowotworowego. U chorych występuje też ból w podbrzuszu oraz bolesne odczucia w trakcie współżycia. Krwawienia menstruacyjne mogą być dłuższe i bardziej obfite niż zazwyczaj. Mniej specyficzne objawy choroby to spadek masy ciała, niesymetryczne obrzęki nóg czy bolesne oddawanie moczu.
Rak szyjki macicy a szczepionka
Najbardziej skutecznym sposobem na zapobieganie nowotworowi szyjki macicy jest powstrzymanie się od współżycia. Im więcej partnerów seksualnych miałyśmy, tym większe jest ryzyko, że zaraziłyśmy się wywołującym go wirusem. Większość przypadków zachorowania na raka szyjki macicy wynika z zakażenia podtypami 16 i 18 wirusa brodawczaka ludzkiego. Chroni przed nimi odpowiednio opracowana szczepionka. Jest ona wydawana tylko na receptę, a o jej zastosowaniu decyduje lekarz. Szacuje się, że podanie pacjentowi 3 zalecanych dawek zmniejsza ryzyko zachorowania na raka o około 70%. Szczepionki nie zawierają żywych wirusów, a jedynie ich antygeny. Nie wywołują one choroby, ale zapewniają odporność na wirusa HPV.
Szczepienie jako profilaktyka raka szyjki macicy
Szczepienia przeciwko HPV w dużym stopniu zapobiegają rozwojowi raka szyjki macicy. Musimy jednak pamiętać, że nie przeciwdziałają mu w stu procentach. Panie z grupy ryzyka nadal powinny profilaktycznie wykonywać badania cytologiczne. Szczepionka jest skuteczna jedynie wtedy, gdy podana jest zanim dojdzie do kontaktu kobiety z wirusem HPV. Z tego względu zaleca się jej podawanie dzieciom pomiędzy 9. a 12. rokiem życia. Samo szczepienie wzbudza jednak pewne kontrowersje ze względu na niejasne ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Z tego względu niektóre stowarzyszenia medyczne nie zalecają dopisywania go do listy szczepień obowiązkowych. O korzyści i ewentualne powikłania poszczepienne warto zapytać zaufanego ginekologa. Rak szyjki macicy jest podstępną chorobą, dlatego jego profilaktyka jest jak najbardziej wskazana.
Karolina Solga
