Torbiel jajnika to patologiczna przestrzeń w obrębie jajnika odgraniczona od reszty tkanek ścianką. Może być wypełniona płynną lub półpłynną treścią, która powoduje powiększenie jajnika. Początkowo zmiana ta nie daje żadnych objawów i może być wykryta przypadkowo podczas badania USG. Dopiero, gdy rozmiary torbieli są już duże, mogą pojawić się zaburzenia miesiączkowania, ból podbrzusza czy mdłości. Aż 95% zmian wykrywanych u kobiet ma charakter łagodny. Czy torbiel jajnika może zamienić się w raka?
Rak jajnika zajmuje aż 4. miejsce na liście przyczyn zgonów wśród kobiet. Choroba często jest zbyt późno diagnozowana, by móc ją efektywnie leczyć. Co roku w Polsce rozpoznaje się 3000 przypadków tego nowotworu. Najbardziej zagrożone są nim kobiety po menopauzie. Nic dziwnego, że torbiel jajnika wzbudza niepokój pacjentek. Czy zmiana ta może mieć złośliwy charakter?
Torbiel jajnika – czym jest?
Torbiel jest wytworem naszego ciała o charakterze pęcherzyka otoczonego ścianą. Wewnątrz zmiany najczęściej obecny jest płyn lub śluzowa masa, w której znaleźć można komórki stanu zapalnego. Niekiedy występują też czerwone krwinki, a w rzadkich przypadkach komórki nowotworowe. Torbiel jajnika może być wynikiem zablokowania przepływu płynów, zakażenia, stanów zapalnych, wad wrodzonych lub chorób genetycznych. Aż 95% cyst ma charakter łagodny. Medycynie znanych jest około 40 typów torbieli jajnika. Umiejscawiają się one w jego wnętrzu, w ściance lub na szypułce na zewnętrznej powierzchni. Zazwyczaj tworzą się w okresie rozrodczym, ponieważ w większości mają związek ze zmianami hormonalnymi i pracą układu rozrodczego.
Torbiele jajnika – rodzaje
U pań w okresie rozrodczym w jajnikach często pojawiają się torbiele czynnościowe. Wynikają one z nieprawidłowych zmian hormonalnych w trakcie cyklu menstruacyjnego. Podczas gdy w czasie właściwej owulacji pęcherzyk Graafa pęka i uwalnia komórkę jajową, u części kobiet rośnie on i tworzy torbiel pęcherzykową. Niekiedy zmianę tworzy ciałko żółte, które nie zanika, mimo że nie doszło do zapłodnienia. Te torbiele nie wymagają leczenia i zwykle znikają po kilku cyklach miesiączkowych. Guzy na jajnikach mogą być związane z endometriozą. Choroba ta polega na odrywaniu się śluzówki macicy i przemieszczaniu ich w obrębie ciała. Gdy dostają się do jajników i rozrastają, tworząc tak zwane torbiele czekoladowe. Wyróżnia się także zmiany skórzaste pochodzenia zarodkowego, zwane potworniakami. Zawierają one tkanki występujące w innych miejscach na ciele: włosy, chrząstki czy nawet zęby. Są to w większości łagodne nowotwory. Rozpoznawane są także torbiele złożone z grubymi ścianami zawierające wewnątrz przegrody i różnorodne struktury. Niestety, czasami mają one charakter złośliwy.
Torbiel jajnika – objawy
Torbiel jajnika może nie dawać żadnych objawów. Często jest wykrywana przypadkowo podczas kontrolnego USG. Niekiedy jednak jej rozrost powoduje ucisk na okoliczne tkanki. Pojawiają się wtedy bóle podbrzusza i okolicy krzyżowej kręgosłupa, uczucie parcia na pęcherz moczowy i zaburzenia miesiączkowania. Wystąpić mogą także krwawienia międzymiesiączkowe. Pęknięcie cysty powoduje wylanie się jej zawartości do jamy otrzewnej, co wywołuje symptomy zapalenia i silny ból. Duża torbiel może przemieszczać się w jamie miednicy. Istnieje wtedy ryzyko skrętu jajnika, co wywołuje jego niedokrwienie. Występują wtedy silne dolegliwości bólowe i wymioty. W dalszym czasie dochodzi do miejscowej martwicy, a u pacjentka może doświadczyć wstrząsu. Z tego powodu torbieli jajnika nie warto lekceważyć. Diagnostyka schorzenia opiera się na wywiadzie klinicznym i badaniu ultrasonograficznym. Rzadziej wykorzystywana jest tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.
Torbiel jajnika – czy może zamienić się w raka?
Rak jajnika niekiedy rozwija się w formie torbieli. W badaniu USG przezpochwowym można zaobserwować jedynie guz, o którego złośliwości niewiele można powiedzieć. Bardzo rzadko zdarza się, że charakter złośliwy mają torbiele dermoidalne, czyli potworniaki. Groźne mogą być także złożone zmiany o litej strukturze i stwierdzonymi licznymi przegrodami. Niekiedy lekarz nie jest pewny, z jakim typem torbieli ma do czynienia. Może wtedy zlecić ocenę stężenia markerów raka jajnika we krwi, czyli CA-125 i HE-4. Niestety, badanie to nie jest dokładne, ponieważ wyższy ich poziom jest typowy także dla innych chorób. Pewność możemy uzyskać jedynie przeprowadzając badanie histopatologiczne zmiany. Torbiele jajnika uznane za łagodne wymagają okresowej kontroli. Zazwyczaj nie wykazują zwiększonego ryzyka rozwoju raka, choć zaleca się ich operację u pań po 45. roku życia. Leczenie zależy od charakteru torbieli, dolegliwości u pacjentki i zmian jej rozmiaru w czasie. Stosowana jest operacja wycięcia zmiany lub całego jajnika, choć czasem wystarczają preparaty hormonalne.
Karolina Solga
