Przekwitanie to naturalny proces fizjologiczny, w którym następuje stopniowe wygasanie czynności jajników. Zaprzestają one wydzielania żeńskich hormonów płciowych, czyli estrogenów. Okres ten trwa kilka lat przed i po ostatniej miesiączce, którą medycyna nazywa menopauzą. Występuje ona u kobiet między 45. a 55. rokiem życia – w Polsce najczęściej dotyczy pań w wieku 49 lat. Przekwitaniu często towarzyszą przykre dolegliwości: uderzenia gorąca, zlewne poty czy wahania nastroju. Choć część kobiet przechodzi przez ten etap wyjątkowo łagodnie, dla niektórych klimakterium staje się bardzo uciążliwe. Jego objawy mogą złagodzić fitoestrogeny, czyli naturalne związki roślinne podobne do naszych estrogenów. Jakie jest ich działanie?
Fitoestrogeny ze względu na swoje właściwości nazywane są hormonami roślinnymi. Są dla roślin wyjątkowo istotne, ponieważ regulują ich wzrost, czas dojrzewania i kwitnienia. W organizmie kobiety związki te udają swoiste hormony płciowe, co wynika z podobieństwa ich budowy chemicznej. Przyjmowanie hormonów roślinnych może łagodzić objawy przekwitania, które wynikają właśnie z niedoboru estrogenów. Jakie rośliny są bogate w fitoestrogeny?
Menopauza – na czym polega?
Przekwitanie jest szczególnym okresem w życiu kobiety. Wraz z upływem lat nasze ciało ulega wielu zmianom. Stopniowo wygasają nasze zdolności rozrodcze, a jajniki zaprzestają produkcji ważnych hormonów płciowych – estrogenów. Te biologicznie czynne substancje są odpowiedzialne za regulację cyklu rozrodczego. Wpływają też na syntezę kolagenu, gospodarkę lipidową i wapniową czy przyswajanie białek. Ich niedobór prowadzi do wystąpienia uciążliwych symptomów klimakterium. To on odpowiada także za ustanie jajeczkowania, a w konsekwencji brak menstruacji. Ostatnia miesiączka w życiu kobiety nazywana jest menopauzą. Warto wiedzieć, że typowe dla okresu przekwitania są zaburzenia miesiączkowania. Krwawienie może występować wtedy nieregularnie i mieć różną obfitość. O menopauzie mówimy dopiero wtedy, gdy po ostatniej menstruacji kolejna nie wystąpiła przez okres 12 miesięcy.
Psychiczne i fizyczne objawy przekwitania
Pierwszym sygnałem nadchodzącej menopauzy są nieprawidłowe krwawienia menstruacyjne. Często towarzyszą im inne przykre objawy związane z niedoborem estrogenów. Wpływa on na podwzgórze, które jest częścią mózgu odpowiedzialną za kontrolę apetytu, cyklu płciowego, snu i temperatury ciała. Gdy poziom żeńskich hormonów spada, podwzgórze otrzymuje informację, że jest zbyt gorąco. Dąży wtedy do pozbycia się ciepła z organizmu. To dlatego u przekwitających pań pojawiają się zlewne poty, uderzenia gorąca i kołatanie serca. Do tego dochodzą zaburzenia snu, suchość pochwy i przemęczenie. Przekwitanie nie dotyczy jedynie ciała – wpływa silnie także na psychikę. Kobiety w tym czasie mogą skarżyć się na drażliwość, wahania nastroju, spadek libido, a nawet stany depresyjne.
Czy fitoestrogeny mogą złagodzić objawy menopauzy?
Fitoestrogeny to związki pochodzenia roślinnego, które odznaczają się działaniem estrogenopodobnym. Ich budowa chemiczna zbliżona jest do żeńskich estrogenów, dlatego wykazują powinowactwo do ich receptorów. Działają więc na mózg tak, jak nasze swoiste hormony, choć w znacznie mniejszym stopniu. Dzięki tym właściwościom fitoestrogeny łagodzą objawy klimakterium. Zainteresowanie tymi roślinnymi związkami wynikło z obserwacji, że mieszkanki Azji przechodzą okres przekwitania znacznie lżej niż Europejki. Jedynie 10-20% Azjatek skarży się na przykre dolegliwości związane z przekwitaniem! Wynika to ze znacznie większego spożycia produktów bogatych w fitoestrogeny. Przeciętna kobieta z kontynentu azjatyckiego zjada dziennie około 200 mg hormonów roślinnych. Ich spożycie u mieszkanek Europy wynosi jedynie 5 mg, czyli o 40 mg mniej niż jest zalecane.
Produkty bogate w fitoestrogeny
Fitoestrogeny to różnorodne związki występujące w wielu roślinach. Dotychczas zidentyfikowano kilka ich klas, z których główne to izoflawony, lignany, stilbeny i kumestany. Poszczególne związki występują w różnych roślinach, które warto włączyć do swojej diety. Najbogatszym źródłem izoflawonów są warzywa strączkowe. Wyjątkowo dużą ich zawartością odznacza się soja. Dostarcza ona także znaczne ilości kumestanów. Te związki są obecne także w lucernie i czerwonej koniczynie. Lignany znajdziemy za to w zbożach, ziarnach kawy, nasionach lnu i słonecznika. Bogate w nie są warzywa, takie jak marchew i cebula, oraz owoce: jabłka, jagody czy wiśnie. Źródłem stilbenów mogą być owoce morwy, czerwone wino, orzechy ziemne czy winogrona.
Fitoestrogeny – czy są skuteczne?
Badania wykazały szereg korzystnych właściwości zdrowotnych fitoestrogenów. Jednak efekty ich spożywania różnią się u poszczególnych kobiet. Prawdopodobnie związek z tym ma styl życia prowadzony przez panie w wieku okołomenopauzalnym. Sama dieta bogata w hormony roślinne może stanowić jedynie uzupełnienie ogólnej dbałości o swoje zdrowie, na którą składa się też aktywność fizyczna czy podejmowanie leczenia chorób. Włączenie fitoestrogenów do swojego jadłospisu może jednak zminimalizować występowanie objawów przekwitania: uderzeń gorąca, zaburzeń snu czy zimnych potów. Substancje te obniżają także ryzyko rozwoju miażdżycy, osteoporozy i raka piersi. Spożywające je Azjatki bardzo rzadko chorują na typowe dla Europejek schorzenia. Ze względu na te korzystne właściwości warto sięgnąć po produkty lub suplementy zawierające fitoestrogeny. Pamiętajmy jednak, by taką terapię przeprowadzić po konsultacji z ginekologiem. Lekarz pomoże ustalić odpowiednią dla nas dawkę tych cennych związków.
Karolina Solga
