Andrologia jest dziedziną nauk medycznych, która zajmuje się męskim układem płciowym. Jest to dziedzina stosunkowo młoda, ponieważ jeszcze kilka wieków wcześniej panowało przeświadczenie, że za bezpłodność oraz wady u noworodków odpowiada wyłącznie kobieta.
Większe tempo wzrostu częstości zachorowań na te nowotwory występuje u mężczyzn młodych, między 20 a 30. rokiem życia. Pogarszające się parametry jakości nasienia wykazały po raz pierwszy badania Carlsen i wsp. z Danii w 1992 roku. Autorzy przeprowadzili tzw. meta-analizę na podstawie publikacji z lat 1938-1990 dotyczących płodności mężczyzn. Stwierdzili, że liczba plemników w tym okresie stopniowo zmniejszała się ze średnio 113 mln/ml w latach 40. do 66 mln/ml w latach 80. XX wieku. W późniejszych badaniach opisywano także pogarszanie się morfologii (cech budowy) plemników, a także ich ruchliwości.
Przyczynę tych niekorzystnych zjawisk upatruje się w zanieczyszczeniu naturalnego środowiska substancjami chemicznymi o działaniu podobnym do naturalnych hormonów. Szczególnie szkodliwe są substancje o działaniu estrogenopodobnym, a jednocześnie antyandrogennym, tzw. ksenoestrogeny. Mają one budowę chemiczną różną od naturalnych estrogenów, ale mogą naśladować ich działanie. Wywołują w ten sposób zaburzenie czynności hormonalnej jąder (zmniejszenie biosyntezy testosteronu), a przez to zahamowanie rozwoju męskich narządów płciowych w okresie płodowym. Powodują także uszkodzenie kanalików plemnikotwórczych jąder, a przez to obniżenie potencjału płodności i zmiany nowotworowe wywodzące się z komórek płciowych. Są to związki chemiczne powszechnie używane, jak np. detergenty, rozpuszczalniki organiczne, związki metali ciężkich, dodatki do tworzyw sztucznych (zwłaszcza polichlorku winylu), które stosuje się jako opakowania i naczynia do żywności m.in. butelki do mleka dla niemowląt, środki ochrony roślin, dodatki do pasz dla zwierząt hodowlanych, niektóre leki i kosmetyki. Wiele ksenoestrogenów jest kumulowanych w sieciach pokarmowych, przez co stają się potencjalnie szkodliwe nie tylko dla organizmów żyjących obecnie, ale także dla przyszłych pokoleń.
Więcej o przedmiotach badań andrologii oraz zagrożeniach zdrowia mężczyzn w następnej części artykułu!
O autorce
Prof. UM dr hab. med. Jolanta Słowikowska-Hilczer
- Kierownik Zakładu Endokrynologii Płodności, Katedry Andrologii i Endokrynologii Płodności Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
- Kierownik Poradni Andrologii i Endokrynologii Płodności w Łodzi
- Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Andrologicznego
Jolanta Słowikowska-Hilczer
