Hormon folikulotropowy, czyli FSH, to peptydowy związek wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. U kobiet jest odpowiedzialny za pobudzanie pęcherzyków jajnikowych do dojrzewania. Wpływa również na produkcję estrogenów. FSH jest ważny także dla panów, ponieważ stymuluje produkcję plemników. Poziom tego hormonu zależny jest od płci, wieku, a u pań także od dnia cyklu miesiączkowego. Badanie FSH może być przydatne w diagnostyce niepłodności oraz chorób jajników czy jąder. Pomaga też określić, czy kobieta przeszła już menopauzę. Kiedy należy je wykonać?
Badanie FSH polega na oznaczeniu poziomu tego hormonu w próbce krwi lub moczu. Jego wysoki poziom u kobiet może wskazywać na menopauzę, ale także choroby, takie jak zespół Turnera czy niewydolność jajników. Zbyt niskie stężenie folikulotropiny wskazuje na zaburzenia działania przysadki mózgowej lub podwzgórza.
Hormon folikulotropowy – jakie jest jego zadanie?
Hormon folikulotropowy, czyli folikulotropina, wydzielany jest przez przedni płat przysadki mózgowej. Jest to złożona z 207 aminokwasów glikoproteina, która ma wpływ na układ rozrodczy zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. FSH u pań ma za zadanie pobudzać dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego. Jest odpowiedzialny także za stymulację wydzielania estrogenów oraz przekształcania androgenów w te ważne kobiece hormony. Folikulotropina u mężczyzn odpowiada za powiększenie cewek nasiennych i pobudzenie spermatogenezy. Wpływa także na prawidłowe działanie testosteronu. Wzrost stężenia tego hormonu świadczy o zaburzeniach czynności gonad. Przysadka wytwarza wtedy większe ilości FSH, by pobudzić jajniki czy jądra do wzmożonej aktywności.
Badanie FSH a niepłodność
Badanie FSH należy przeprowadzić przy podejrzeniu niepłodności żeńskiej lub męskiej. Zazwyczaj wraz z nim przeprowadza się ocenę poziomu hormonu luteinizującego (LH), który pobudza owulację. Szczyt wydzielania obu hormonów występuje tuż przed płodną fazą cyklu. Badanie ich stężenia przeprowadza się między 2. a 5. dniem cyklu menstruacyjnego. Istotna jest nie tylko ilość tych związków, ale także zależność miedzy ich stężeniami. Stosunek poziomu LH do poziomu FSH powinien wynosić około 1. Mniejszy świadczy o nieprawidłowym działaniu przysadki mózgowej. Wyższy wskazuje na zaburzenia w obrębie gonad, takie jak zespół policystycznych jajników. Przy diagnozowaniu przyczyny niepłodności zwykle określa się ilość innych hormonów płciowych: testosteronu, progesteronu i estradiolu. U panów FSH i LH są na względnie stałym poziomie, a ich nieodpowiednie stężenie także może świadczyć o męskiej niepłodności.
O czym świadczą wyniki badania FSH?
Ocenę stężenia folikulotropiny wykonuje się także w celu określenia rezerwy jajnikowej. Każda kobieta posiada pewną wrodzoną liczbę pierwotnych pęcherzyków jajnikowych. Zużywają się one podczas każdego cyklu. Ich pozostała ilość stanowi o potencjale rozrodczym kobiety. Badanie FSH pozwala również na rozpoznanie wielu chorób. Jego wysoki poziom u pań może wskazywać na nowotwór lub pierwotną niewydolność jajników, schorzenia tarczycy, zespół policystycznych jajników czy niedobór enzymu 17-alfa-hydroksylazy. Podwyższa się także w wyniku chemioterapii lub napromieniowania. Nadmierne stężenie FSH u dojrzałych kobiet świadczy o przejściu menopauzy. U panów za to pozwala na stwierdzenie uszkodzenia jąder lub ich niewydolności.
Badanie FSH – kiedy należy je wykonać?
Badanie stężenia folikulotropiny u mężczyzn można wykonać w każdym momencie, ponieważ poziom hormonu jest u nich względnie stały. U pań jednak zmienia się on wraz z dniem cyklu menstruacyjnego. Pierwsze badanie ilości kobiecych hormonów przeprowadza się w fazie folikularnej, która rozpoczyna się wraz z miesiączką. Optymalnie wykonuje się je między 2. a 5. dniem cyklu. Kolejna analiza odbywa się w trakcie owulacji lub na 12-14 dni przed planowaną menstruacją. Oznaczenia w fazie lutealnej przeprowadzane są zwykle w 21. dniu cyklu. W trakcie badania pobierana jest krew z żyły łokciowej. Niekiedy poziom FSH określany jest także podczas badania biochemicznego moczu. Zaleca się wtedy wykonanie dobowej zbiórki moczu, ponieważ stężenie FSH zmienia się wraz z porą dnia.
Karolina Solga
