Istnieją stanowiska znanych psychologów i psychoterapeutów przekonujące o tym, że większość problemów rodzinnych sprowadza się do zaburzonej komunikacji.
Co musisz wiedzieć o komunikacji rodzinnej?
Komunikacja rodzinna jest czymś niezwykle złożonym. Nie można ograniczyć jej jedynie do poszczególnych rozmów czy jednostronnych komunikatów. Komunikacja w rodzinie jest wieloaspektowym procesem, który nabiera charakteru interpersonalnego, ponieważ odbywa się pomiędzy poszczególnymi osobami w rodzinie. Każdy członek rodziny jest jednocześnie nadawcą oraz odbiorcą szeroko rozumianych komunikatów.
Każde zachowanie ma znaczenie komunikacyjne
Niektórych może zadziwić to, że absolutnie każde nasze działanie, niezależnie od tego, czy odbywa się ono na poziomie werbalnym (mówienie, milczenie), czy niewerbalnym (czyny, gestykulacja, mimika, postawa ciała) jest komunikatem. Żyjąc w rodzinie, funkcjonując wśród innych ludzi, nie można nie komunikować. W powszechnej świadomości za komunikat uchodzi jedynie treść przekazana za pomocą aparatu mowy w formie słów. Co ciekawe jednak, charakter komunikacyjny posiada również zupełne przeciwieństwo mówienia, którym jest nic innego jak milczenie. Milcząc, uciekając od rozmowy z drugą osobą komunikujemy jej coś w zależności od kontekstu sytuacyjnego. Czasem będzie to chęć zademonstrowania swojej niechęci wobec drugiego, czasem ukaranie go. Zawsze jednak milcząc komunikujemy coś drugiej osobie tak samo, jak byśmy jej to mówili.
Dwojaka funkcja komunikatu
Nie od dziś wiadomo, że każdy komunikat kierowany do drugiej osoby jest przez tę ostatnią odbierany na dwóch poziomach. Komunikacja posiada dwa aspekty: treściowy oraz ustosunkowania. W przypadku pierwszego chodzi o funkcję sprawozdawczą, czyli po prostu przekazanie informacji. Drugi poziom wskazuje na relacyjną funkcję komunikatu, poprzez którą nadawca informuje odbiorcę – nie bezpośrednio oczywiście – o swoim stosunku względem niego. Wykrzyczane więc do dziecka przez rozzłoszczonego rodzica “Wyjdź!” będzie nie tylko niosło ze sobą przekaz odnoszący się do treści i skierowany do rozumu małego człowieka, lecz także będzie miało znaczenie dla jego emocji oraz poczucia bycia kochanym i szanowanym.
Cyrkularny charakter komunikacji
Istnieją osoby mające skłonność do tego, aby percypować tylko wybrane elementy rodzinnej komunikacji. Takie osoby postrzegają i uzasadniają swoje zachowania jako efekt zachowań innych i mają tendencję do lokowania winy za wszelkie niedomagania właśnie w innych osobach, zwalniając się tym samym z odpowiedzialności za jakość rodzinnej komunikacji. Faktem jest jednak, że komunikacja rodzinna ma charakter kołowy, nie będący serią zdarzeń odbywających się na zasadzie przyczyna → skutek. Komunikacja w rodzinie, jak i całe życie rodzinne jest nieprzerwaną sekwencją zdarzeń, zaś w poszczególnych sytuacjach nie można wyraźnie wyodrębnić przyczyny oraz skutku.
Komunikacja symetryczna lub komplementarna
Kolejnym interesującym ustaleniem jest to, że interakcje w rodzinie są albo symetryczne, albo komplementarne. W pierwszym przypadku są to takie sytuacje, w których pozycje partnerów komunikacji są niejako zrównane. Będzie to na przykład rozmowa między rodzeństwem dotycząca ustalania zasad wspólnej zabawy. Komplementarna jest z kolei taka interakcja, która zostaje zainicjowana przez jedną stronę, zaś druga się podporządkowuje. Przykładem takiej rozmowy będzie nakłanianie swojego dziecka do tego, aby umyło zęby przed pójściem spać. Błędem jest przekonanie, że któryś z tych rodzajów jest bardziej porządany od drugiego. Okazuje się, że zarówno jedna, jak i druga forma może być zaburzona bądź nie. Jeżeli w jakiejś relacji domunuje któryś z przedstawionych stylów i wyraża się on sztywnością oraz eskalacją stałych wzorców zachowań, wówczas można stwierdzić, że taka forma komunikacji powinna zostać poddana zmianom.
Natalia Wieteska
