W zdrowej rodzinie to rodzic opiekuje się dzieckiem, pomaga mu rozwiązywać problemy, wsłuchuje się w jego potrzeby i oczekiwania. Czasem jednak zachodzi do zamiany ról. Odbywa się to ze szkodą dla dziecka. Czym jest parentyfikacja?
Parentyfikacja, czyli zamiana ról w rodzinie
Parentyfikacja to zjawisko odwrócenia ról w rodzinie. W takiej sytuacji to dziecko staje się opiekunem dla swojego rodzica. To ono przygotowuje mu posiłki, sprząta mieszkanie, doradza mu i słucha o jego problemach. Taka sytuacja, jak nietrudno się domyślić, nie należy do zdrowych. Niestety, dochodzi do niej w niektórych rodzinach. Parentyfikacja stanowi częsty problem, gdy jeden z rodziców nadużywa alkoholu oraz w sytuacji, gdy rodzice się rozwodzą.
Jakie są przyczyny parentyfikacji?
Co sprawia, że rodzic wciela się w postać dziecka, którym musi opiekować się jego pociecha? Przyczyny parentyfikacji są różne. Czasem rodzic cierpi na zaburzenia psychiczne i wydaje mu się, że wciąż jest dzieckiem, którym trzeba się opiekować. Taka osoba zazwyczaj nie ma kontaktu z otaczającą ją rzeczywistością i potrzebuje pomocy psychiatrycznej. Parentyfikacja pojawia się także w tych rodzinach, gdzie rodzic jest niedojrzały emocjonalnie. Czasem ktoś przedwcześnie zachodzi w ciążę i nie wie, co to znaczy być rodzicem. Obie role mieszają mu się w głowie. Niekiedy rodzicowi brakuje dorosłego przyjaciela. W rezultacie nie ma się komu zwierzać i swoimi problemami obarcza własne dziecko. Traktuje je jako osobę dorosłą, która może wysłuchać o jej trudnościach. Czasem rodzic popada w depresję i nie ma na nic siły. W rezultacie dziecko musi zadbać o cały dom. Sprząta mieszkanie, gotuje, robi zakupy i kombinuje, co zrobić, aby nikt ze szkoły nie dowiedział się, że matka jest niewydolna wychowawczo. Parentyfikacja jest częstym problemem w rodzinach dotkniętych alkoholizmem. Dziecko jest wykorzystywane do opieki nad młodszym dzieckiem. Ewentualnie matka, która nie pije, ale zmaga się ze współuzależnieniem, zwierza się dziecku ze swoich smutków i zmartwień związanych z awanturującym się mężem. Zapomina przy tym, że jej pociecha nie może zmienić zaistniałej sytuacji. To ona ma moc sprawczą. Kobiety, których mężowie nadużywają alkoholu, często obarczają swoimi zmartwieniami dzieci, ponieważ wstydzą się porozmawiać o problemie ze swoimi rodzicami, przyjaciółmi czy psychologiem.
Jak parentyfikacja wpływa na dziecko?
Parentyfikacja nie jest zjawiskiem dobrym dla dziecka. O ile osoba dorosła często czuje się lepiej, bo ktoś się nią zaopiekuje, wysłucha etc., o tyle dziecku zostaje odebrane dzieciństwo. Ono musi w krótkim czasie dorosnąć do zupełnie nowej roli. Staje się nie tylko odpowiedzialne za siebie, ale też za rodzica. Nie ma czasu na zabawę i beztroskę, ponieważ musi zrealizować całą listę obowiązków. Jego rówieśnicy mogą spędzać czas, jeżdżąc na rowerze czy hulajnodze, ono nie ma takiej możliwości. Takie dziecko dość szybko dojrzewa i staje się poważne. Ponadto uczy się, że jest zdane tylko na siebie. W trudnych sytuacjach nie ma na kogo liczyć. Rodzic nie pomoże w nauce, ponieważ sam wymaga pomocy. Nie pocieszy po kłótni z kolegą, ponieważ sam oczekuje pocieszenia. Parentyfikacja może prowadzić do nadmiernego obciążenia psychiki dziecka i wystąpienia depresji.
