Zgodnie z legendą, Chińczycy zawdzięczają herbatę indyjskiemu mnichowi Bodhidharmie. Przybył on do Chin głosić nową odmianę buddyzmu, która miała się opierać przede wszystkim na medytacji oraz na własnym doświadczeniu.
Filozoficzne nastawienie do parzenia i picia herbaty zaowocowało powstaniem specyficznego podejścia do tego napoju, nazwanego chadō lub sadō, co oznacza „droga herbaty”. Chanoyu – rytuał zaparzania wykonany w odpowiedni sposób i z należytym pietyzmem – ma być idealnym spełnieniem chadō. Chanoyu było i jest wyraźnie obecne w kulturze japońskiej.
Specjalny styl architektoniczny (chaseki) wykształcił się w celu budowania domków herbacianych, w których starano się odwzorować prostotę małych domów wiejskich. W domach mieszkalnych z kolei urządzano specjalne pokoje przeznaczone do parzenia i picia herbaty (cha-shitsu), do których można było wejść tylko na kolanach, co miało przypominać o zachowaniu pokory. Konieczne stało się też wyprodukowanie odpowiednich naczyń i innych akcesoriów niezbędnych podczas ceremonii.
Wraz z rosnącą popularnością herbaty, szczególnie pośród wyższych klas społecznych, mistrzyniami parzenia stały się gejsze. Umiejętność właściwego przeprowadzenia rytuału, a tym samym wprowadzenia gości w odpowiedni nastrój, stała się równie istotna co granie na instrumentach czy interesująca konwersacja. Współcześnie wszystkie szanujące się japońskie uczelnie zakładają kluby herbaty dla swoich studentów. Spotykając się w grupach ćwiczą prawidłowe wykonanie rytuału i zdobywają kolejne stopnie mistrzowskie. Można też zapisać się na lekcje parzenia herbaty.
Podstawowy kurs trwa dwa lata. Po jego pomyślnym ukończeniu otrzymuje się prawo do samodzielnego wykonywania rytuału zaparzania herbaty, jednak to dopiero początek nauki. Do prawdziwego mistrzostwa wiedzie długa droga.
Herbaciana medytacja dzisiaj
Mimo ostatecznego ustalenia głównych zasad i podstaw, z czasem wykształciły się liczne szkoły parzenia herbaty, kładące nacisk na różne aspekty tego procesu. Współcześnie japoński rytuał parzenia herbaty jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów japońskiej kultury.
Wykonuje się go zarówno jako ciekawostkę, jak i rzeczywisty element praktyki zen na całym świecie. W rzeczywistości opartej na szybko wypijanych herbatach ekspresowych powolny rytuał przywołuje pryncypia filozofii zen – wyciszenie, skupienie na chwili obecnej oraz poszukiwanie oświecenia przez medytację.
„Filiżanka Smaków” nr 4(11), listopad 2009
www.filizankasmakow.pl
Agnieszka Kąkol