Terapia systemowa opiera się na obserwowaniu relacji rodzinnych, gdyż bardzo często dziecko sprawiające problemy jedynie informuje o głębszych dysfunkcjach, które mają miejsce w jego otoczeniu. Ten nurt psychologiczny zakłada, iż trudności rodzinne wynikają z uwarunkowań relacyjnych. Jak działa terapia systemowa i kto może z niej skorzystać?
Spis treści:
- Pacjent Identyfikowany w terapii systemowej – kim jest?
- Na czym opiera się terapia systemowa?
- Czym jest przyczynowość cyrkularna?
- Analiza systemu rodzinnego poprzez pytania cyrkularne
- Jak dysfunkcje zapewniają system rodzinny w dynamicznej równowadze?
- Jak pracuje terapeuta systemowy?
- Próby manipulacji terapeutą
- Rozwojowe kryzysy rodzinne – kiedy zgłosić się do terapeuty systemowego?
Pacjent Identyfikowany w terapii systemowej – kim jest?
Terapia systemowa początkowo koncentruje się na Pacjencie Identyfikowanym. Pod tym terminem kryje się osoba, której zachowanie niepokoi bliskich. Np. dziecko pogrążone w depresji, które nie wychodzi z pokoju, może pełnić rolę Pacjenta Identyfikowanego. Często zakłada się, iż tylko młody człowiek potrzebuje wsparcia psychologicznego i boryka się z jakimś problemem. Terapeuta systemowy nierzadko odkrywa, iż Pacjent Identyfikowany jedynie informuje o głębszych trudnościach relacyjnych, z jakim boryka się dana rodzina. Może się okazać, że ktoś inny potrzebuje pomocy bardziej niż on.
Na czym opiera się terapia systemowa?
Terapia systemowa może zostać porównana do odkrycia Newtona. To właśnie ten wybitny fizyk odkrył, że każdej akcji towarzyszy reakcja. Rodzina stanowi system naczyń połączonych. Jeśli w jednym z nich zajdzie jakaś zmiana, to wpłynie ona na pozostałe składowe. Problemy rodziców często przekładają się na zachowanie dzieci.
Czym jest przyczynowość cyrkularna?
Aby terapia systemowa była skuteczna, muszą uczestniczyć w niej wszystkie osoby mieszkające pod jednym dachem. Towarzyszy jej przyczynowość cyrkularna, czyli analiza przyczyn zachowania ww. dziecka w szerszym ujęciu relacyjnym. Terapeuta systemowy próbuje ustalić, dlaczego dziecko nie wychodzi z pokoju. Może się okazać, że jego postawa ma wyrwać matkę z marazmu i skłonić ją do odważnych decyzji. Np. rodzina boryka się z przemocą, agresywny ojciec po wychyleniu paru kieliszków zaczyna znęcać się nad bliskimi. Matka przyjmuje uległą i bierną postawę. Nie próbuje nic zmienić. Depresja dziecka ma ją skłonić do tego, aby odeszła od przemocowego męża i ojca, zapewniając tym samym młodemu człowiekowi poczucie bezpieczeństwa.
Analiza systemu rodzinnego poprzez pytania cyrkularne
Bezradność matki i jej uległość w stosunku do agresywnego męża, wpływa na cały system rodzinny. Nawet jeśli kierują nią dobre intencje i pragnie zająć uwagę partnera, to dziecko może czuć się zaniedbane emocjonalnie. Jednocześnie towarzyszy mu brak poczucia bezpieczeństwa i ogromna nieprzewidywalność. W związku z tym sygnalizuje dysfunkcje rodziny poprzez swoją depresję. Taka postawa ma na celu zmusić matkę, która zazwyczaj ma dobre intencje i kocha dziecko, do tego, aby wreszcie zajęła się nim zamiast mężem uzależnionym od alkoholu. Terapeuta systemowy często po zadaniu pytań cyrkularnych odkrywa, że Identyfikowany Pacjent nie jest jedynym, który wymaga profesjonalnego wsparcia psychologicznego. Psycholog ma za zadanie ustalić przyczynę, która zaburza równowagę relacyjno-emocjonalną.
Jak dysfunkcje zapewniają system rodzinny w dynamicznej równowadze?
W terapii systemowej zachowanie, które wzbudza niepokój rodziny, jest traktowane jako objaw użyteczny. Ten bowiem sygnalizuje głębsze nieprawidłowości w działaniu systemu rodzinnego. Dziecko pogrążone w depresji, choć z pozoru nie robi nic, nie wstaje nawet z łóżka, zachowuje system rodzinny w dynamicznej równowadze.
Jak pracuje terapeuta systemowy?
Terapeuta systemowy podczas pierwszych sesji chce lepiej poznać specyfikę danej rodziny i problemy, z którymi się boryka. Następnie usiłuje je przedstawić jako zależności relacyjne. Kiedy rodzina uzna hipotezy terapeuty za godne uwagi, może zawrzeć kontrakt terapeutyczny. Wynika on z zaufania do specjalisty i jego kompetencji zawodowych. Nie zawsze rodzina jest gotowa na terapię systemową. W takiej sytuacji psycholog może skupić się na niesieniu pomocy Pacjentowi Identyfikowanemu. Psychoterapia indywidualna wspiera jego powrót do normalnego funkcjonowania.
Próby manipulacji terapeutą
Terapeuta systemowy musi też zachować czujność. Niekiedy bowiem zdarza się, że niektórzy członkowie rodziny próbują z nim zawrzeć sojusz przeciwko pozostałym. Taka próba manipulacji musi być w porę rozpoznana i stanowczo odrzucana, gdyż może wpłynąć negatywnie na przebieg terapii. Uczynić z niej działanie nieefektywne.
Rozwojowe kryzysy rodzinne – kiedy zgłosić się do terapeuty systemowego?
Na terapię systemową często decydują się osoby, które przechodzą przez rozwojowe kryzysy rodzinne związane m.in. z narodzinami dziecka, jego pójściem do szkoły czy wyfrunięciem z gniazda rodzinnego. W przypadku, gdy system rodzinny jest elastyczny, a jej członkowie skłonni do zmiany, może wystarczyć zaledwie kilka sesji. Kiedy jednak terapeuta dostrzeże uwikłania w systemie rodzinnym, to w grę może wchodzić wieloletnia psychoterapia.
