Wstyd to tak trudna emocja, że wiele z nas zupełnie z nią sobie nie radzi. Gdy coś wzbudza nasz smutek, możemy o tym opowiedzieć przyjaciółce. Jeśli pojawia się złość, to możemy ją z kimś przegadać. Natomiast wstyd sprawia, że pewne sprawy staramy się ukryć przed całym światem, bo jest nam głupio, na czym mocno cierpi nasza psychika. Jakie informacje niesie ze sobą wstyd?
Spis treści:
- Wstyd, czyli emocja społeczna
- Zawstydzanie jako narzędzie manipulacji
- Czym różni się wstyd od poczucia winy?
- Normy społeczne działają, nawet gdy nikt nie patrzy
- Zawstydzanie jako forma upokarzania
- Toksyczny wstyd
- Jakie informacje niesie wstyd?
Wstyd, czyli emocja społeczna
Wstyd to ważna emocja społeczna, ponieważ służy przestrzeganiu społecznie przyjętych norm. Ma swoje jasne oblicze. Przez to, że odczuwamy wstyd, nie kradniemy w sklepie czy nie naśmiewamy się z innych na ulicy. W pewnych sytuacjach ta emocja trzyma nas w ryzach i wskazuje właściwy kierunek postępowania. Wstyd sprawia, że nie rozbieramy się w miejscach publicznych, przez co zmniejszamy ryzyko gwałtu czy nadużyć seksualnych.
Zawstydzanie jako narzędzie manipulacji
Jak wcześniej wspominaliśmy, wstyd to emocja społeczna, czyli aby ją odczuwać, potrzebujemy innych, którzy nas oceniają i pełnią rolę swego rodzaju zwierciadła. O ile istnieją pewne uniwersalne wartości jak ochrona życia, szacunek dla drugiego człowieka, o tyle pewne normy próbuje nam się narzucić. Krótko mówiąc, wstyd nie zawsze oznacza, że kogoś skrzywdziłyśmy swoim postępowaniem, tylko inni próbują nam to wmówić. Np. influencerka, która prowadzi własną działalność gospodarczą i zarabia na życie, recenzując książki na Instagramie, otrzymuje od wydawnictwa tytuł, na który nie była umówiona. Pisze maila w tej sprawie, po czym odzywa się osoba, która próbuje ją zawstydzić. Piszemy o tak ważnej kwestii społecznej, że powinna się pani wstydzić, że chce otrzymać wynagrodzenie za recenzję tej książki. Czy jednak wydawnictwo samo rozdaje ten tytuł na ulicach, czy sprzedaje go w księgarni za pieniądze? Czy pracownik marketingu działa charytatywnie, promując tę książkę?
Czym różni się wstyd od poczucia winy?
Warto pamiętać, że wstyd łatwo można pomylić z poczuciem winy. Dlaczego tak się dzieje? Gdy ktoś pisze do mnie ważną wiadomość, ale ta umyka mojej uwadze, mogę czuć poczucie winy. Stwierdzam, że mogłam częściej zaglądać na maila, zwłaszcza że spodziewałam się ważnej informacji i w tych godzinach pracowałam. To poczucie winy, stwierdzam, że zawaliłam w konkretnej sytuacji. Wstyd charakteryzuje się tym, że dotyka całej osoby. Jestem beznadziejna i głupia, przeoczyłam ważnego maila od klientki. Nie nadaję się do tej pracy, chcę zapaść się pod ziemię.
Normy społeczne działają, nawet gdy nikt nie patrzy
Przez to, że od dziecka uczymy się norm, inni nie muszą patrzeć na nas, abyśmy odczuwali wstyd. Np. mylę się podczas pisania maila, ale go nie wysyłam do adresata. Mimo to czuję wstyd, że się pomyliłam. Jedna z norm społecznych, którą znam, nakazuje odpowiedzialność i skrupulatność w działaniu.
Zawstydzanie jako forma upokarzania
Zanim przejdziemy do tego, jakie informacje niesie ze sobą wstyd, przyjrzyjmy się temu, jak bywa wykorzystywany przez polityków i przywódców duchowych. Muzułmanie czasem słyszą podczas modlitwy, że mają obowiązek uczestniczyć w świętej wojnie z niewiernymi, bo to źli ludzie. Ich radykalni przywódcy duchowi stawiają ich wyżej w hierarchii społecznej od innowierców czy ateistów. To nobilituje muzułmanów, którzy wierzą radykalnym przywódcom, a jednocześnie upokarza innowierców. W rezultacie ateiści w krajach muzułmańskich, gdzie obowiązuje prawo szariatu, często wstydzą się swojej niewiary i ją ukrywają, aby nie zostać odartym z resztek człowieczeństwa.
Toksyczny wstyd
Wstyd, który jest nam wmawiany i nie znajduje uzasadnienia, powoduje wycofanie i toksycznie oddziałuje na nasze życie. Np. wstydzę się swojej wady wymowy, więc rzadko zagaduję do ludzi i występuję publicznie. Być może nie lubię wypisywać odręcznie formularzy, bo nauczycielka biologii zawstydzała mnie za charakter pisma. Robiła to przy wszystkich, przez nasze poczucie wartości gwałtownie spadło. Wstyd może skutkować pogonią za perfekcjonizmem. Muszę wykaligrafować cały formularz. Boję się, że w przeciwnym wypadku nikt go nie przyjmie. Wstyd często pozbawia nas prawdy o nas samych. Np. matka mówiąc do syna, że robi jej wstyd, płacząc, pozbawia go wrażliwości emocjonalnej.
Jakie informacje niesie wstyd?
Jakie informacje niesie wstyd? Jeśli czuję go w sposób szczególny, może się okazać, że sama naruszyłam wyjątkowo ważną normę w swoim życiu, np. szacunek dla różnorodności. Poczułam niechęć do jakiegoś obcokrajowca, chociaż uczestniczę w Paradach Równości. Czuję się z tym źle. Dlaczego czuję wstyd za ojca? To on nadużywa alkoholu. Mogę się jednak temu głębiej przyjrzeć i stwierdzić, że dzieci z rodzin alkoholowych były często zawstydzane przez nauczycielki w szkole, dlatego uważam, że lepiej ukryć tę niewygodną prawdę o moim pochodzeniu. Niektóre z nas wstydzą się tego, że majtki odznaczają się konturem na spodniach. Tutaj ta emocja jest mało adaptacyjna, ale może pokazywać, że dla naszej matki najważniejszy był wygląd, chęć pokazania się innym i tworzenie pozorów. Warto czasem pogrzebać w naszych emocjach, aby dostrzec większe mechanizmy, które kierują naszym życiem i nierzadko okazują się toksyczne.
