Estrogeny to podstawowe żeńskie hormony, które wpływają na rozwój typowo kobiecych cech. Do tej grupy zaliczamy estron, estradiol, estriol i wytwarzany jedynie w czasie ciąży estetrol. Związki te mają budowę sterydową, a chemicznie różnią się od siebie jedynie ilością i ustawieniem grup wodorotlenowych. Estrogeny pełnią wiele ważnych funkcji w kobiecym organizmie. Ich niedobór wpływa na zaburzenia miesiączkowania oraz problemy z płodnością. Nadmiar także nie jest dla nas korzystny: sprzyja tyciu i złemu samopoczuciu. Estrogenne hormony kojarzone są przede wszystkimi z kobietami, ale są niezbędne także dla mężczyzn. Mają wpływ na ich płodność, twardość mineralną kości oraz stan układu krążenia. Jaką rolę pełnią estrogeny?
Estrogeny oddziałują na budowę ciała i zdrowie kobiet oraz ich psychikę. Prawidłowy poziom tych związków warunkuje równowagę emocjonalną, dobrą przemianę tłuszczową czy ochronę przed chorobami naczyniowymi. Stężenie tych żeńskich hormonów zmienia się w trakcie naszego cyklu menstruacyjnego. Ich istotną rolą jest przygotowanie śluzówki macicy do ciąży. Ponadto mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu kobiety. Nic dziwnego, że ich niedobór w okresie przekwitania skutkuje licznymi, przykrymi dolegliwościami.
Estrogeny, czyli żeńskie hormony płciowe
Estrogeny to ważne dla kobiet hormony o budowie sterydowej. Jak wszystkie hormony steroidowe są wytwarzane z cholesterolu. Bezpośrednim substratem do ich produkcji są jednak androgeny: androstendion i testosteron, które ulegają aromatyzacji. Estrogeny są wydzielane głównie przez jajniki. W niewielkim stopniu produkują je także inne tkanki: łożysko, komórki tłuszczowe, kości czy mózg. Ich poziom jest regulowany przez hormon folikulotropowy wytwarzany przez przysadkę mózgową. W osoczu substancje te wiążą się ze specyficzną proteiną – albuminą, nazywaną białkiem SHBG. Stężenie estrogennych hormonów u kobiet jest zmienne i zależne od fazy cyklu menstruacyjnego. Ze względu na istotny wpływ na rozwój cech płciowych oraz płodność u pań związki te nazywane są żeńskimi hormonami płciowymi. Warto jednak wiedzieć, że estrogeny są wytwarzane z androgenów także w jądrach i tkance tłuszczowej mężczyzn.
Jaką rolę pełnią estrogeny?
Estrogeny pełnią istotną rolę od początku naszego życia. Są odpowiedzialne za powstanie drugorzędowych cech płciowych w czasie rozwoju płodowego żeńskiego zarodka. To dzięki nim kształtują się kobiece narządy płciowe i piersi. U dziewczynek w okresie dojrzewania hormony te mają wpływ na rozwój cech trzeciorzędowych: specyficznego owłosienia, szerokości bioder czy proporcji budowy ciała. U dojrzałych kobiet estrogeny odpowiadają za regulację cyklu menstruacyjnego. Ich poziom jest wysoki przede wszystkim w fazie folikularnej, między pierwszym dniem krwawienia a owulacją. W tym czasie te żeńskie hormony stymulują rozrost błony śluzowej macicy i proces odbudowy naczyń krwionośnych. Ma to na celu przygotowanie śluzówki do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej i jej zagnieżdżenia. Estrogeny pełnią także inne ważne funkcje. Wpływają na gospodarkę lipidową i wapniową organizmu. Zwiększają przyswajanie białek i krzepliwość krwi. Pobudzają także produkcję fibrynogenu czy kolagenu, zapewniając jędrność skóry i elastyczność mięśni.
Funkcje estrogenów w organizmie mężczyzny
Estrogeny u mężczyzn przez długi czas były uznawane za produkt uboczny wytwarzany w czasie syntezy testosteronu. Najnowsze badania rzucają jednak nowe światło na rolę tych żeńskich hormonów w męskim organizmie. Ich produkcja ma miejsce w układzie rozrodczym, a przede wszystkim w jądrach. Estrogeny są syntezowane także przez tkankę tłuszczową, stąd ich większe stężenie u panów z nadwagą. Receptory estrogenowe występują w tkance kostnej, dzięki czemu związki te wpływają na gęstość mineralną kości. Hormony te są istotne przy dojrzewaniu kanalika jądra i zapoczątkowaniu spermatogenezy. Przeciwdziałają także otyłości brzusznej oraz rozwojowi zaburzeń lipidowych. Prawdopodobnie endogenne estrogeny mężczyzn mają także niekorzystne działanie: uczestniczą w patogenezie raka prostaty i rozwoju miażdżycy. Wydaje się, że także dla panów istotne jest zachowanie równowagi hormonalnej między androgenami i estrogenami.
Estrogeny u kobiet: nadmiar i niedobór
Nadmiar estrogenów często dotyka kobiety otyłe, cierpiące na cukrzycę, nadciśnienie i guzy jajników. Stan ten odpowiedzialny jest za takie dolegliwości, jak wymioty, mdłości, migreny czy złe samopoczucie. Panie mogą zacząć tyć oraz zmagać się z zaburzeniami miesiączkowania. Niedobór estrogenów może wynikać z patologii rozwoju jajników. Najczęściej jednak występuje u pań w okresie przekwitania. Jest to naturalny proces, w czasie którego jajniki zaprzestają produkcji hormonów. W jego trakcie pojawia się menopauza, czyli ostatnia miesiączka kończąca okres rozrodczy. Przekwitaniu towarzyszy szereg objawów, takich jak uderzenia gorąca, nocne poty, suchość pochwy, wahania nastroju czy zaburzenia snu. Zmienia się także wygląd kobiet – pojawiają się tendencje do tycia, a skóra traci swoją elastyczność. Na te dolegliwości zalecana jest hormonalna terapia zastępcza, polegająca na uzupełnieniu niedoboru estrogenów. Niezbyt nasilone objawy klimakterium mogą być zniesione dzięki fitoestrogenom. Są to roślinne związki, które przypominają budową swoiste żeńskie hormony.
Karolina Solga
