Narcyzm należy do mrocznej triady zaburzeń osobowości, gdzie występuje obok psychopatii i makiawelizmu. Choć mogłoby się wydawać, że pojawił się stosunkowo niedawno, bo dopiero od kilku lat dużo mówi się o nim w przestrzeni publicznej, to towarzyszy nam od wieków. Wcześniej problem był mniej widoczny, gdyż nie posiadaliśmy mediów społecznościowych, które służą autopromocji. Jarosław Gibas w swojej książce Narcyz: jak nie dać się skrzywdzić i jak nie krzywdzić innych nawiązuje do wiarygodnych badań naukowych i publikacji. Dlaczego warto sięgnąć po ten poradnik?
Narcyz w starożytności – Kaligula, Neron, Aleksander Wielki
Narcyzami byli już władcy starożytni. Kaligula, Aleksander Wielki i Neron uwielbiali demonstrować swoją wielkość i wyjątkowość. Podobnie postępował Henryk VIII, który zapoczątkował dynastię Tudorów na brytyjskim tronie. Narcyz lubi znajdować się na świeczniku, nic dziwnego, że skwapliwie dąży do władzy i prestiżu. Cieszy się, gdy życie innych zależy od niego.
Mit o Narcyzie i wypływający z niego morał
Jarosław Gibas, aby lepiej zobrazować omawiany problem, odnosi się do mitu o Narcyzie. Już starożytni Grecy przekazywali sobie opowieść o tym, do czego prowadzi zapatrzenie w siebie i krzywdzenie innych poprzez odrzucenie. Narcyz zakochał się w swoim obliczu, gdyż Nemezis rzuciła na niego klątwę za to, jak potraktował nimfę. Bogini zemsty chciała mu odpłacić tą samą kartą. Mit pokazuje, że człowiek zapatrzony w siebie, który odrzuca innych ludzi, wychodząc z przekonania o swojej wyjątkowości, sam siebie skazuje na cierpienie.
Historia Onana a narcyzm
Biblia także opisuje zachowania narcystyczne oraz je piętnuje, czego przykładem jest historia Onana. Jarosław Gibas opisuje ją, aby przybliżyć istotę zapatrzenia w siebie i przekonania o własnej wyjątkowości.
Narcystyczne zaburzenie osobowości z punktu widzenia nauki
Dziś dysponujemy już licznymi badaniami naukowymi nt. narcystycznego zaburzenia osobowości. Nieustannie przeprowadza się dalsze analizy, a wszystko to świadczy o tym, z jak poważnym problemem mamy do czynienia. Naukowcy uważają, że narcyzm prawdopodobnie rodzi się w dzieciństwie wskutek deprywacji (zaniedbania) potrzeb emocjonalnych. Dziecko, które nie otrzymuje miłości, uwagi i zdrowego poczucia własnej wartości, korzysta zej strategii adaptacyjnej. Próbuje ukryć się za maską wyjątkowego człowieka, któremu należy się więcej praw niż innym.
Narcyz: jak nie dać się skrzywdzić i jak nie krzywdzić innych – książka oparta na rzetelnych badaniach naukowych
Jarosław Gibas w swojej książce Narcyz: jak nie dać się skrzywdzić i jak nie krzywdzić innych odnosi się do wybranych przez siebie badań naukowych. Stara się jak najrzetelniej omówić istotne zagadnienia. Czytelnik otrzymuje je w formie skondensowanej i jasno opisanej. Autor chce w ten sposób ułatwić swoim odbiorcom rozpoznanie cech narcystycznych oraz pokazać, jak postępować z ludźmi, którzy je zdradzają. Prawdopodobnie każdy z nas ma w swoim otoczeniu takiego człowieka. Narcyzem może okazać się partner, rodzic, szef, kolega z pracy czy z uczelni. Tacy ludzie są trudni we współżyciu społecznym.
Rodzaje narcyzmu opisane przez Jarosława Gibasa
Jarosław Gibas w oparciu o badania naukowe wyróżnia i bardziej szczegółowo opisuje:
- narcyzm wspaniały – inaczej narcyzm wielkościowy, który najłatwiej rozpoznać. To ludzie ze świecznika, którzy uwielbiają zdobywać podziw innych. Uważają się za lepszych i wyjątkowych,
- narcyzm wrażliwy – człowiek nim dotknięty jest bardzo wrażliwy na krytykę, często osadza siebie w roli ofiary, aby zdobyć współczucie innych,
- narcyzm kompensacyjny – niskie poczucie własnej wartości niektórzy próbują zamaskować poprzez liczne dokonania i sukcesy. Pragną trafić na świecznik, coś osiągnąć, aby udowodnić innym, jak wiele znaczą,
- narcyzm ukryty – taka osoba jest zamknięta w sobie i pozornie nie zdradza zachowań charakterystycznych dla tego zaburzenia osobowości. Zapamiętuje każdą krzywdę, kolekcjonuje haki na ludzi ze swojego otoczenia i gdy przyjdzie pora, nie zawaha się ich użyć,
- narcyzm społeczny – stara się zdobyć poklask innych ludzi poprzez swoją dobroczynność. Chętnie organizuje i uczestniczy w akcjach charytatywnych,
- narcyzm uwodzicielski – lubi wzbudzać zainteresowanie seksualne i mieć powodzenie. Nie zawsze je wykorzystuje, ale już sam podziw innych sprawia mu przyjemność,
- narcyzm koteryjny – osoba zaburzona pretenduje do roli przywódcy. Sprawuje wysokie stanowisko lub ma pieniądze, dlatego ludzie do niej lgną i jej usługują. Podziwiają jej dokonania, aby uszczknąć coś dla siebie. Układ ten przypomina przywódcę partii, z którym wiele osób się nie zgadza, ale mu przyklaskuje, bo chce dostać jedynkę na liście wyborczej,
- narcyzm złośliwy – pojawia się u ludzi, którzy samych siebie postrzegają za lepszych od innych. Nie rozwinęła się u nich empatia. Uwielbiają znajdować się w centrum uwagi i nie zamierzają z nikim dzielić się atencją,
- narcyzm teatralny – bywa mylony z histrionicznym zaburzeniem osobowości. Polega na przesadnym odgrywaniu różnych ról i dramatyzowaniu. Wszystko to ma na celu zwrócenie uwagi na narcyza,
- narcyzm podejrzliwy – osoba dotknięta tym zaburzeniem uważa, że posiada wyjątkowe cechy, których zazdroszczą jej inni. Np. tak dobrze włada językiem obcym, że nie dostała zatrudnienia, bo rekruter nie chciał zostać przez nią przyćmiony,
- narcyzm epizodyczny – zachowania narcystyczne dochodzą do głosu okazjonalnie. Niektórzy naukowcy uważają, że nie jest to zaburzenie osobowości. Narcyzm epizodyczny budzi spore kontrowersje, bo krzywdzi innych, nawet jeśli ma to miejsce “okazjonalnie”,
- narcyzm adaptacyjny – występuje w wieku młodzieńczym i ma na celu ułatwić przetrwanie okresu dojrzewania, któremu towarzyszy rywalizacja z rówieśnikami,
- narcyzm zdrowy – budzi kontrowersje wśród naukowców, ale pod tym terminem kryją się okoliczności, w których swoje dobro stawiamy na pierwszym miejscu. Można to sprowadzić do słów: aby innym pomóc, najpierw muszę zadbać o własne zasoby, np. wypocząć, wyzdrowieć, zjeść obiad.
Jak rozpoznać narcyzm i jak wygląda jego epidemia?
W kolejnych rozdziałach swojej książki Narcyz: jak nie dać się skrzywdzić i jak nie krzywdzić innych Jarosław Gibas zwraca uwagę na to, jak rozpoznać narcyzm u siebie i innych ludzi. Odnosi się do epidemii tego zjawiska, jaką obserwujemy w ostatnich latach. Autor porusza tutaj m.in. temat roli mediów społecznościowych, które służą autokreacji. Jednocześnie odnosi się do życia celebrytów. W poradniku znajdziemy też wskazówki, jak nie pozwolić się skrzywdzić narcyzowi, który żyje w naszym otoczeniu. Jeśli to my zdradzamy niepokojące i nieadaptacyjne zachowania, autor podpowiada, co możemy zmienić, uwzględniając dobro i potrzeby innych.
Narcyzm w pigułce – książka, po którą warto sięgnąć
Książka jest napisana przystępnym językiem, odnosi się do rzetelnych badań naukowych. Ukazuje zagadnienie narcyzmu w szerszym kontekście społeczno-kulturowym niż wiele wcześniejszych publikacji, które pojawiły się na polskim rynku. Jarosław Gibas nie podchodzi do tego zagadnienia pobieżnie, a zarazem nadmiernie go nie rozciąga. Czytelnik otrzymuje skondensowaną wiedzę nt. narcyzmu, którą może samodzielnie rozwijać, korzystając z literatury podanej w bibliografii.
Artykuł sponsorowany – powstały na bazie egzemplarza recenzenckiego otrzymanego od Wydawnictwa Sensus (Onepress)
