Aby bezpiecznie i skutecznie budować potencjał swojego zdrowia, kształtować sprawność i wydolność organizmu należy kontrolować samopoczucie i właściwie interpretować objawy, pojawiające się w trakcie wysiłku i po nim.
Jeżeli nasz organizm dobrze znosi wysiłek mówimy wówczas o tzw. tolerancji fizjologicznej. Występuje wówczas, gdy podczas zajęć ruchowych rozpoznamy u siebie następujące objawy: chęć do wysiłku, nawet o dużej intensywności, uczucie zmęczenia mięśniowego kończyn zaangażowanych w ruch (rąk i nóg w nordic walking, nóg podczas biegania i jazdy rowerem) oraz brak problemów mięśniowych czy oddechowych podczas średniego tempa biegu, stanowiącego 70% maksymalnego wysiłku (mierzonego częstością skurczów serca) i oddechów 3:3 (3 kroki w czasie wdechu i 3 kroki w czasie wydechu).
Natychmiast po zajęciach ruchowych – dobre samopoczucie z poczuciem radości i satysfakcji z ruchu, przywróceniem częstości skurczów w 3 min. po głównej części wysiłku (np. biegu) poniżej 120 uderzeń/ min. oraz uczucie zmęczenia mięśniowego pracujących kończyn – czyli tzw. radość mięśniowa.
W czasie wypoczynku po zajęciach ruchowych mamy pewność prawidłowego znoszenia obciążeń, gdy odczuwamy ogólne znużenie, które mija w 2 godz. po treningu, ponadto intensywne uczucie oczekiwania na kolejny trening czy przyspieszoną pracę serca po treningu i kąpieli (do 80 uderzeń/ min.), która utrzymuje się do 2 godz. Czynność serca w spoczynku w pozycji siedzącej powinna być wówczas poniżej 60, a nawet 50 uderzeń/ min., do tego wystąpi miejscowe zmęczenie mięśni, utrzymujące się nie dłużej niż 12 godz.
O czym świadczą te wszystkie objawy? Możemy kontynuować zaplanowaną aktywność fizyczną jej intensywność jest dobrze dla nas dobrana – „skrojona na miarę”.
Intensywność zajęć ruchowych powinna być optymalna – ani za duża, ani za niska. Ta druga nie przyniesie oczekiwanych skutków w postaci wzrostu sprawności i wydolności organizmu, a zbyt duża może nam po prostu zaszkodzić. Warto znać objawy, które mogą ustrzec nas przed kontuzjami, poważnymi komplikacjami zdrowotnymi, spowodowanymi nadmiernym wysiłkiem fizycznym.
Objawy tolerancji patologicznej
Zaburzenia koordynacji ruchowej(zataczamy się), zawroty głowy, mroczki przed oczami, bledniemy w oczach, odczuwamy bóle w klatce piersiowej, zaburzenia rytmu serca, ostre bóle pozamięśniowe (groźne, jeżeli nie ustępują przez 5 min. po zmniejszeniu intensywności do lekkiego chodu).
Jeśli natychmiast po treningu mamy mdłości lub wymioty, tendencję do omdleń, przywrócenie częstości skurczów serca (w 3 min. po ukończeniu głównej części treningu powyżej 140 uderzeń/ min.), utrzymujący się ból w klatce piersiowej i ostre objawy przeciążeń – ostre lub zaostrzone przewlekłe stany zapalne, skręcenia lub złamania, uniemożliwiające swobodne poruszanie się przy bardzo małej intensywności ruchu – organizm reaguje patologicznie.
Wówczas w czasie wypoczynku między treningami odczuwamy niechęć do treningu i innych ćwiczeń, bezsenność, objawy psychonerwicowe, brak apetytu i niezaplanowany spadek ciężaru ciała, ogólne znużenie(utrzymujące się ponad 12 godz. po treningu), przyspieszenie czynności serca w spoczynku(powyżej 80 uderzeń/ min. utrzymujące się powyżej 12 godz.). Intensywniejsza praca fizyczna powoduje wtedy natychmiast zadyszkę (np. wchodzenie po schodach w tempie dotychczas dobrze tolerowanym), utrzymują się bóle w klatce piersiowej oraz ostre objawy przeciążeń różnych części układu ruchu – głównie bóle kolan, dolegliwości w obrębie stawu skokowego, bóle ścięgien Achillesa czy bóle pięt.
O czym to świadczy? Należy więc niezwłocznie zaprzestać takiego treningu i skonsultować się z lekarzem, ale nie rezygnować na stałe z ruchu. Jest on niezbędny dla naszego zdrowia, lecz musi być skonsultowany ze specjalistą – a zatem dobrany indywidualnie (rodzaj, intensywność, częstość w ciągu tygodnia).
dr Paweł F. Nowak
