Nieswoiste zapalenie jelit to nazwa kryjąca w sobie szereg chorób o podłożu autoimmunologicznym. Najczęściej występują dwie z nich: wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna. Ich wspólny objaw to występowanie częstych, przewlekłych biegunek. Osoby cierpiące na NZJ muszą korzystać z toalety nawet do dwudziestu razy w ciągu dnia. Choroba utrudnia lub wręcz uniemożliwia im normalne życie. Jak wygląda diagnostyka nieswoistego zapalenia jelit?
Choroby związane z zapaleniem jelit występują u co najmniej 50 tysięcy Polaków. Lekarze szacują, że wśród chorych około 30% to dzieci i młodzież. Nieswoiste zapalenie jelit rzadko pojawia się u maluchów poniżej 3. roku życia, a praktycznie nie występuje u niemowląt. Najczęściej symptomy NZJ pojawiają się u osób między 20. a 40. rokiem życia.
Nieswoiste zapalenie jelit – objawy
Pierwszą oznaką, że coś niedobrego dzieje się z naszymi jelitami, jest często występująca biegunka. Inne objawy to stolce z domieszką krwi, utrata wagi oraz bóle brzucha. Dręczyć mogą nas również zaparcia, które pojawiają się naprzemiennie z rozwolnieniem. Mniej charakterystyczne symptomy NZJ to zapalenie stawów, rumień guzowaty, gorączka, osłabienie i problemy z oczami. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego ogranicza się do błony śluzowej jelita grubego. Dla tej choroby typowe jest występowanie krwi w stolcu, za to ból brzucha pojawia się rzadko. Inaczej sprawa ma się z chorobą Crohna. Może ona objąć cały układ pokarmowy i charakteryzuje się bólem, przetokami oraz zwężeniem jelita. Wyczuwalny jest także guz w jamie brzusznej. Choroba Crohna jest bardziej wyniszczająca i częściej towarzyszy jej niedokrwistość. Typowe dla NZJ są okresy zaostrzenia objawów i remisji.
Przyczyny zachorowania na NZJ
Etiologia nieswoistego zapalenia jelit jest jeszcze niewyjaśniona. Lekarze mówią jednak o kilku przyczynach, które sprzyjają zachorowaniu na NZJ. Istotne znaczenie ma czynnik genetyczny – choroba często jest rodzinna, a lekarze odnaleźli szereg genów podatności na zachorowanie. Odnaleziono także związek między warunkami środowiskowymi a występowaniem NZJ. Osoby chore mają nieprawidłową reakcję na stres, a ich mikroflora jelitowa różni się od flory osób zdrowych. Naukowcy nie są jednak pewni, czy te cechy to przyczyna choroby, czy raczej jej skutek. Nieswoiste zapalenie jelit ma także podłoże immunologiczne. Limfocyty osób chorych wytwarzają duże ilości cytokin, które podtrzymują stan zapalny. Konkretna przyczyna NZJ jest jednak nieustalona, dlatego leczenie choroby jest niestety tylko objawowe.
Jak wygląda diagnostyka nieswoistego zapalenia jelit?
Do wizyty u lekarza powinno skłonić nas obfite rozwolnienie i pojawienie się kału z domieszką krwi. Objawy te nie skazują jednak jednoznacznie na NZJ, dlatego specjalista z pewnością wyśle nas na dokładniejsze badania. Istotne jest przebadanie krwi, ponieważ nieswoiste zapalenie jelit wiąże się ze spadkiem poziomu hemoglobiny i żelaza. Badanie kału pomoże za to wykluczyć biegunkę bakteryjną. Kolejnym krokiem w stawianiu diagnozy będzie rektoskopia i kolonoskopia. Dzięki tym badaniom lekarz może zauważyć stan zapalny, a także stwierdzić, na którą z chorób należących do NZJ cierpimy. Dla choroby Crohna typowe są wieloogniskowe zmiany oraz guzkowata powierzchnia śluzówki. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego objawia się obrzękiem, owrzodzeniami oraz nadżerkami. Ostateczne rozpoznanie nastąpi dzięki pobraniu wycinków do badań histopatologicznych. Pod mikroskopem widać, czy zapalenie obejmuje tylko śluzówkę, jak w zapaleniu wrzodziejącym. Objawem choroby Crohna są za to zmiany dotyczące całej ściany jelita.
Leczenie nieswoistego zapalenia jelit
Ze względu na brak ustalonej przyczyny NZJ, leczenie polega na łagodzeniu objawów. Najczęściej zapisywane leki to salicylany i kortykosteroidy. Sterydy stosowane są w celu zatrzymania reakcji zapalnej, mają zapobiec nawrotom choroby i opanować jej ostre rzuty. W przypadku, gdy te środki nie działają, lekarze uciekają się do zastosowania leków immunosupresyjnych. Obciążają one jednak nerki i wątrobę. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego można wyleczyć poprzez kolektomię całkowitą. W tej metodzie całe jelito grube zostaje usunięte, co sprawia, że chory nie musi do końca życia przyjmować leków. Nowoczesną metodą leczenia NZJ jest stosowanie środków biologicznych. Ograniczają one działanie czynników prozapalnych i wspomagają cząsteczki przeciwzapalne. Co więcej, nie pozwalają komórkom układu odpornościowego łączyć się ze sobą. Leki biologiczne mają wysoką skuteczność, jednak koszty terapii są bardzo wysokie. Na szczęście ta metoda leczenia szybko zyskuje na popularności, a lekarze mówią o potrzebie jej refundacji przez NFZ.
