Filofobia to termin, którym posługuje się psychologia, aby określić lęk przed bliskością. Choć stanowi ona podstawę udanego i szczęśliwego życia, to nie wszyscy czują się na nią gotowi. Niektórym bliskie relacje wydają się zagrażające, ponieważ doświadczyli cierpienia z powodu opuszczenia. Zdarza się, że nieświadomie sabotują kolejne związki, odtwarzając dobrze znany scenariusz. Na poziomie świadomym deklarują chęć znalezienia miłości i przyjaciół. Podświadomość sprawia natomiast, że postępują w sposób, który oddala ich od celu. Z czego wynika filofobia i jak otworzyć się na bliskościowe relacje?
Filofobia – jak lęk przed miłością kształtują trudne doświadczenia?
Psycholodzy zauważyli, że trudne doświadczenia wyzwalają lęk przed miłością. Stanowią naturalny mechanizm obronny, który ma ustrzec człowieka przed ponownym cierpieniem i rozczarowaniem. Osoba, która przeżyła trudne rozstanie, celowo odcina się od bliskich relacji, aby zapewnić sobie spokój. Przyjęta strategia początkowo jej służy, ale z czasem zaczyna rodzić poczucie osamotnienia. Każdy człowiek potrzebuje bliskich relacji z innymi. Podczas wspólnych spotkań zachodzi koregulacja emocji. Spokój drugiej osoby udziela się tej, która zmaga się ze stresem i zdenerwowaniem. Odporność psychiczna wzrasta u ludzi, którzy nawiązują bliskościowe relacje z innymi.
Jak zrozumieć lęk przed bliskością?
Filofobia to lęk przed bliskością, który można spróbować zrozumieć, zagłębiając się w indywidualną historię. Np. Ania zawsze była nieufna wobec ludzi. Jej ojciec borykał się z uzależnieniem od alkoholu i niespodziewanie wszczynał awantury. Wykazywał zmienne nastroje, przez co trudno było przewidzieć wybuch jego furii. Kiedy ten następował, bił matkę Ani. Kobieta obiecała sobie, że nie zwiąże się z damskim bokserem. Zdawała sobie sprawę z niszczycielskiej siły nałogu. Kiedy poznała Darka, początkowo nie chciała umówić się na randkę. Mężczyzna stopniowo zdobywał jej zaufanie. Ania przyglądała się mu bardzo drobiazgowo. Analizowała każde zachowanie. Zwracała szczególną uwagę na skłonność do agresji i nałogów. Darek wydawał się w porządku. Po roku spotkań Ania weszła z nim w bliską relację. Trwała ona 5 lat. Po ślubie Darek nagle się zmienił. Kiedy Ania wróciła nieco później ze spotkania z koleżanką, zamknął ją w pokoju, po czym pobił. Kobiecie udało się uciec i wynająć mieszkanie. Zdarzenie nadwątliło jej zaufanie do ludzi, które zawsze było niskie. Ania obwiniała siebie, że nie wyczuła zagrożenia. Później okazało się, że Darek cierpi na narcystyczne zaburzenie osobowości. Wobec każdej partnerki stosował bombardowanie miłością, po czym ukazywał swoje agresywne oblicze. Przejawiał też chorobliwą zazdrość.
Ania, która w dzieciństwie doświadczyła przemocy i starała się świadomie wybrać partnera, przeżyła ogromne rozczarowanie. Filofobia, która ją dotknęła, jest głęboko zakorzeniona. Ania denerwuje się, gdy jakiś mężczyzna do niej podchodzi. Nauczyła się nie ufać innym i swojej intuicji. Pragnie zaoszczędzić sobie cierpienia i kolejnych rozczarowań, dlatego wybrała samotność.
Najczęstsze objawy filofobii
Nieudane związki często rodzą lęk przed miłością. Przybiera on różne nasilenie w zależności od indywidualnych predyspozycji oraz wcześniejszych doświadczeń. Niektórzy ludzie, jak Ania, odczuwają panikę na myśl o randce. Nie chcą się z nikim umawiać. Preferują samotność. Inni teoretycznie otwierają się na nowe uczucie, ale w rzeczywistości je sabotują. Dziwią się, że kolejne związki kończą się tak samo. Utwierdza to ich w przekonaniu, że ludziom nie wolno ufać. Filofobia nalega u nich nasileniu.
Lęk przed zakochaniem a teoria schematów Younga
Yeffrey Young zauważył, że ludzie często nieświadomie odtwarzają dobrze znane schematy. Postępują tak, mimo że prowadzą one do cierpienia. Rodzic, który nie okazuje dziecku miłości i zainteresowania, przyczynia się do powstania i utrwalenia określonych szlaków neuronalnych. Ludzki mózg wykazuje ogromną plastyczność, ale wykształcenie nowych połączeń synaptycznych wymaga czasu i pogłębionej pracy nad sobą. Pomaga w tym terapia schematów opracowana przez Younga. Uczęszczając na nią, można zobaczyć, z czego wynika filofobia i oswoić lęk, który utrudnia nawiązywanie bliskościowych relacji.
Jak relacje z dzieciństwa wpływają na dorosłe życie?
Największy wpływ na człowieka wywierają relacje z dzieciństwa. Wiele rzeczy pozostaje nieuświadomionych. Nikt nie pamięta pierwszych miesięcy swojego życia, emocji matki i ojca. W mózgu zapisały się jednak ślady tamtych wydarzeń. Dziś sabotują one działania danej osoby i ją unieszczęśliwiają. Lęk przed bliskością może wynikać z postawy mamy, którą na poziomie świadomym odbiera się bardzo pozytywnie. Wiele osób nie potrafi dopuścić do siebie myśli, że choć ojciec stosował przemoc, to ona ze względu na współuzależnienie poświęcała mu więcej uwagi niż własnemu dziecku. Często bagatelizowała emocje swojej pociechy. Nie uczyła ich regulować. Dziś jej dziecko jest dorosłe, ale wciąż nie wie, jak reagować na lęk. Kiedy ten się pojawia, zostaje wdrożona strategia unikowa.
Jak oswoić lęk przed bliskością?
Trudne emocje często usiłuje się wyprzeć. Przypominają niewygodny pasek u sandałów, który uwiera. Lęk jest potrzebny człowiekowi, ponieważ informuje o potencjalnym zagrożeniu. Trzeba jednak nauczyć obchodzić się z nim we właściwy sposób. Nie wolno pozwolić na to, aby paraliżował i zniechęcał do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym. Ulegając lękowi lub go wypierając, wiele osób pozbawia siebie szansy na szczęśliwe życie. Trudne emocje warto zaakceptować i przyjrzeć się im. Psychoterapia uczy, jak opiekować się sobą i zapewnić sobie samoukojenie, którego nie uzyskało się od rodziców.
Idealizacja partnera – jak uniknąć rozczarowania?
Filofobia to lęk przed miłością, który warto rozpatrzyć także z innej perspektywy. Niektórzy ludzie wchodzą w toksyczne związki, bo w swojej głowie tworzą własny obraz partnera. Pragną wierzyć, że jest czuły, dobry i romantyczny. Później następuje brutalna konfrontacja z rzeczywistością, ponieważ prawdziwe cechy drugiej osoby zostały przeoczone lub zbagatelizowane. Stan zakochania, ze względu na burzę hormonalną, sprzyja idealizacji partnera. Na szczęście nie oznacza to, że uniemożliwia logiczne myślenie.
Jak wygląda leczenie filofobii?
Leczenie filofobii odbywa się w ramach psychoterapii. Kolejne sesje pokazują, jak obniżyć poziom lęku, aby funkcjonować w społeczeństwie. Uczą dojrzałej komunikacji opartej na asertywności oraz podejmowania przemyślanych decyzji.
Filofobia – jak rozpoznać?
Lęk przed zakochaniem może manifestować się na różne sposoby. Niektórzy unikają jakichkolwiek bliskich relacji. Ograniczają spotkania towarzyskie, odmawiają randek i celowo nie zwracają uwagi na zainteresowanie innych. Ta grupa częściej ma świadomość, że boi się bliskich relacji. Potrafi też sprecyzować, z czego wynika jej lęk. Niektórzy wchodzą w kolejne toksyczne związki, bo podświadomie wybierają partnerów niedostępnych emocjonalnie. Istnieją też ludzie, którzy nawiązują jedynie powierzchowne znajomości. Umawiają się na kilka randek, później następuje seks i emocjonalne oddalenie. Zaczynają spotykać się z kimś innym. Nie zauważają, że problem nie tkwi w kolejnych partnerach, lecz w nich samych. Swoją postawą mogą skrzywdzić wiele osób.
Magdalena Kukurowska
