Jak możemy poznać, że ktoś może mieć myśli samobójcze? Czy są jakieś objawy, na które można zwrócić uwagę? Jak możemy pomóc? Co robić kiedy odkryję, że ktoś bliski myśli o samobójstwie?
To bardzo trudny temat, ale jednocześnie wyjątkowo ważny. Ilość samobójstw przerażająco rośnie, a wiek osób sięgających po takie rozwiązanie obniżył się, w stosunku do poprzednich lat. Wydaje się, że każdy powinien mieć chociaż podstawowe informacje co robić, kiedy zetknie się z osobą, która ma takie myśli czy plany. Od tego może zależeć życie kogoś bliskiego…
Po czym możemy poznać, że ktoś może być zagrożony samobójstwem?
Komunikaty werbalne
Jak każda sytuacja czy kryzys, który nas spotyka, i ten objawia się w naszym zachowaniu, w naszym sposobie mówienia. Ludzie porozumiewają się dwoma kanałami, werbalnym i niewerbalnym. Na poziomie werbalnym komunikaty związane z myślami samobójczymi, to mogą być bezpośrednie informacje o zamiarze popełnienia samobójstwa. A jeśli nie tak zupełnie wprost, to mogą to być komunikaty wskazujące na brak nadziei, niezdolność do dostrzegania przyszłości. Taka osoba może nie widzieć już szansy na zmianę czy poprawę swojej sytuacji. Może stać się małomówna, coraz mniej komunikować światu werbalnie. Niektóre osoby mogą mieć jasny plan na zakończenie swojego życia i będą o nim opowiadać. Bardzo ważnym sygnałem alarmowym może być porządkowanie swoich spraw urzędowych, bo to oznaczać może że decyzja już zapadła tylko formalne uporządkowanie jest domknięciem życia. Mogą pojawiać się wypowiedzi zaskakująco radosne i nieadekwatne, co może świadczyć o tym, że napięcie z osoby już zeszło dlatego że już wie kiedy to zrobi i jak, dlatego już się nie martwi czy nie smuci.
Komunikaty niewerbalne
Oprócz werbalnych komunikatów jest cała gama komunikatów poza werbalnych, które są równie ważne, a może nawet ważniejsze, bo mniej oczywiste, od werbalnych. Powinniśmy zacząć być czujni kiedy widzimy, że nasz rozmówca zagapia się, wpatruje przez dłuższy czas w jeden punkt i sprawia wrażenie nieobecnego. Dodatkowo kontakt wzrokowy jest krótki, właściwie pozorny, ta osoba tylko zerka na nas, co daje też sygnał, że taka osoba coś ukrywa przed nami. Bardzo istotna jest niespójność języka ciała i wypowiedzi słownych, na to trzeba zwracać szczególna uwagę. Osoba, która myśli o samobójstwie może wycofywać się z relacji, nie odbierać telefonu, unikać spotkań towarzyskich. Bardzo słabo okazuje emocje, pokazuje całkowity brak lub znikomy entuzjazm. Kolejnym istotnym czynnikiem może być narastanie częstotliwości zachowań ryzykownych, co oznacza że osoba może zacząć często spożywać alkohol, albo sięgać po narkotyki, których np. nigdy wcześniej nie brała, albo zmieniać partnerów seksualnych, na zasadzie przygody jednej nocy. Innym ważnym czynnikiem jest wygląd, jeśli widzisz kogoś, kto zawsze o siebie dbał, a teraz chodzi w ubraniach, które są brudne i nieświeże, a dodatkowo sam zaniedbał higienę, to oznacza, że dzieje się coś niepokojącego. Mogą pojawić się nietypowe zakupy, takie jak na przykład kupowanie noży, czy lin ale również i alkoholu czy leków. Bardzo wyraźnie też może być widać po zachowaniu takim jak wiercenie się na krześle, gdzie nogi nie opierają się całkowicie na podłożu, bo osoba pokazuje, że nie chce tu być, chce już iść. Osoba z myślami samobójczymi, jak zadamy jej pytanie może nie odpowiadać na nasze pytanie, tylko mówić do nas metaforami, których my nie rozumiemy, co jeszcze bardziej pogłębia poczucie niezrozumienia. Wyraźna też będzie postawa zgarbiona, skulona, jakby chciała być niewidzialna. Należy również zwrócić uwagę, jeśli dana osoba zaczyna rozdawać swoje rzeczy, bo oznacza że decyzja już zapadła…
Jest jeszcze jeden bardzo ważny czynnik – czasami musisz zdać się na intuicję, jeśli Twoja intuicja podpowiada Ci, że coś jest nie tak, to prawie na pewno masz rację.
Samobójstwo w liczbach
95% osób deklaruje, że chociaż raz myślało o samobójstwie.
W ubiegłym roku w Polsce było prawie 15 tysięcy prób samobójczych.
W 2021 roku 1439 dzieci i nastolatków poniżej 18. roku życia podjęło próbę samobójczą. To wzrost o 77 proc. w porównaniu do 2020 roku.
W Polsce codziennie 15 osób odbiera sobie życie, a 225 próbuje to zrobić.
Każdego roku dwa razy więcej osób ginie w wyniku samobójstw niż w wyniku wypadków samochodowych. Każde samobójstwo i każda próba wpływa na 20 osób z najbliższego otoczenia. (dane z e strony https://pacjent.gov.pl/)
Skąd mogą się brać myśli samobójcze?
Istnieje związek między nieprzepracowaną traumą a myślami samobójczymi. Chodzi przecież o to, aby skończyć z bólem, z bólem w mózgu i z bólem w sercu.
Moglibyśmy wymieniać liczne dramaty, które dotykają ludzi, a każdy z nas próbuje sobie radzić na swój sposób i właśnie jednym z nich może być decyzja o zakończeniu życia. Bywa tak, że lepszych rozwiązań dana osoba po prostu nie widzi.
Jeśli myślisz o samobójstwie, to chcę żebyś wiedział/wiedziała…
MYŚLI SAMOBÓJCZE, TO NORMALNA REAKCJA, NORMALNYCH LUDZI, W ZWIĄZKU Z NIENORMALNYMI OKOLICZNOŚCIAMI.
Jeśli myślisz o samobójstwie – zadaj sobie kilka pytań
Co zmieni się w Twoim życiu, kiedy nie będziesz już chcieć się zabić?
Gdy uda ci się przełamać tę złą passę, jak zmieni się Twoje życie?
Jak będziesz mógł myśleć o przyszłości, gdy poczujesz się odrobinę pozytywniej?
Gdy kiedyś popatrzysz wstecz na ten czas próby w życiu, co wywrze na Tobie największe wrażenie jak sobie poradziłeś?
Jak sobie radzisz z tą sytuacją?
Co Cię zatrzymało przed odebraniem sobie życia?
Poza wariantem wyjścia ostatecznego, jakie inne opcje są Twoim zdaniem, warte wypróbowania w pierwszej kolejności?
Co robić jak odkryjesz, że ktoś w Twoim otoczeniu może mieć lub ma myśli samobójcze?
Jeśli zauważysz u kogoś z Twoich bliskich, czy po prostu z Twojego otoczenia, objawy opisane w pierwszej części, nie bój się tego. Porozmawiaj z tą osobą, powiedz o swoich podejrzeniach – otwarcie i autentycznie. Możliwe, że jak o tym powiesz, to sprawi że ta osoba się otworzy. Druga bardzo ważna rzecz, to postaraj się okazać zrozumienie – nie zaprzeczaj i nie bagatelizuj, tego czego doświadcza ta osoba. Nie mów, że inni mają gorzej i żyją. Nie wiesz, czego tak naprawdę ta osoba doświadcza. Raczej staraj się pokazać, że rozumiesz, że może chcieć odebrać sobie życie, że być może życie nie głaskało tej osoby po głowie, powiedz to. Ale przede wszystkim, powiedz tej osobie, że myśli samobójcze, to normalna reakcja, normalnych ludzi na nienormalne okoliczności. Pamiętaj, że 95% osób myślało przynajmniej raz o samobójstwie, czyli to jest zupełnie normalne zjawisko. Zatem spróbuj to oswoić. Być może sam się z tym zmagałeś kiedyś albo znasz kogoś. Możesz o tym opowiedzieć – Też tak kiedyś czułem. Opowiedz o tym, co Tobie pomogło, może stanie się to inspiracją dla tej osoby. Być może zadaj pytanie – Czy mogę Ci jakoś pomóc?
Spróbujcie razem poszukać innych możliwych rozwiązań tej trudnej sytuacji. Zakładając, że samobójstwo jest opcją. A jeśli czujesz, że to dla Ciebie za dużo – Poszukajcie razem pomocy specjalisty, ale tak żeby ta osoba czuła się uszanowana. Nic na siłę.
Bądźcie uważni, na siebie i na innych!
Psychorada.pl
Alicja Krawczyk
Psycholog
Praktyk Terapii Krótkoterminowej Skoncentrowanej na Rozwiązaniu
Źródło:
John Henden – Preventing Suicide – The Solution Focused Approach
John Henden – What It Takes to Thrive
