Zatrucie metalami ciężkimi zdarza się rzadko, jest jednak bardzo niebezpieczne dla naszego zdrowia i życia. Metale ciężkie to zarówno mikroelementy, które są potrzebne dla naszego organizmu, jak i pierwiastki zupełnie zbędne. Te ostatnie są bardzo toksyczne. Gromadzą się w narządach takich jak wątroba czy nerki, prowadząc do ich uszkodzenia. Mogą też wypierać potrzebne nam minerały, blokując działanie wielu istotnych enzymów. Zatrucie metalami ciężkimi może objawiać się w bardzo różnorodny i mało charakterystyczny sposób. Jak je rozpoznać?
Na zatrucie metalami ciężkimi najbardziej narażone są te osoby, które mają z nimi do czynienia w pracy zawodowej. Niekiedy jednak wiąże się ono z zanieczyszczeniem środowiska. W jego wyniku szkodliwe pierwiastki dostają się do gleby, wody i powietrza. Występują wtedy także w żywności – roślinach czy rybach. Czym skutkuje zatrucie toksycznymi metalami?
Metale ciężkie – dlaczego są toksyczne?
Metale ciężkie to zbiór metali i półmetali, dla których typowa jest duża gęstość lub wysoka liczba atomowa. Naukowcy różnią się podejściem do klasyfikacji pierwiastków, dlatego nie ma odgórnie ustalonej definicji metali ciężkich. Nauki biologiczne i medyczne za ciężkie uznają te pierwiastki, które są toksyczne dla środowiska i żywych organizmów. Wśród szkodliwych metali znajdziemy rtęć, ołów, kadm, chrom, cynk czy miedź. Zalicza się do nich także półmetale, takie jak arsen i tellur. Są one niebezpieczne ze względu na kumulowanie się w organizmie, który ich nie potrafi wydalić. Gromadzenie metali ciężkich w wątrobie, nerkach, kościach czy mózgu wywołuje wiele przykrych i przewlekłych dolegliwości. Zatrucie metalami może więc być bardzo niebezpieczne dla naszego organizmu.
Kto jest zagrożony zatruciem metalami ciężkimi?
Zatrucie metalami ciężkimi najczęściej dotyka pracowników przemysłu, którzy bezpośrednio stykają się z tymi pierwiastkami. Nierzadko chorują osoby pracujące przy produkcji chemii gospodarczej, środków ochrony roślin i tworzyw sztucznych czy garbarstwie. Na problemy zdrowotne narażeni są także pracownicy przemysłu elektrotechnicznego, papierniczego, ceramicznego, azbestowego i cementowego. Metale ciężkie obecne są również w farbach, rozpuszczalnikach, lakierach czy urządzeniach pomiarowych. Niestety, do zatrucia może dojść także w wyniku spożywania zanieczyszczonej żywności lub wody. Źródłem toksycznych metali są też spaliny samochodowe, szkodliwe substancje emitowane przez zakłady przemysłowe, skażona gleba i powietrze. Toksyczne pierwiastki mogą dostać się do organizmu człowieka przez układ oddechowy, skórę lub przewód pokarmowy.
Zatrucie metalami ciężkimi – jak je rozpoznać?
Objawy zatrucia metalami ciężkimi są mało charakterystyczne i różnią się w zależności od pierwiastka, który nam zaszkodził. Osoby, które narażone są na częsty kontakt ze szkodliwymi substancjami, częściej cierpią na zatrucia ostre. W przypadku kadmu objawiają się one dusznościami, zawrotami głowy i wymiotami. Ołów wywołuje bóle głowy, utratę apetytu i spadek ciśnienia krwi. Przez zatrucie rtęcią u pacjenta pojawia się zapalenie płuc i oskrzeli, które mają gwałtowny przebieg i prowadzą do śmierci. Arsen za to sprawia, że chory odczuwa silne pragnienie, a w jego ustach gromadzi się zbyt dużo śliny. Dodatkowo intensywnie się poci, może wymiotować i odczuwać ból głowy. Przewlekłe zatrucia metalami ciężkimi wywołują ogólne osłabienie organizmu, utratę apetytu, a także bóle brzucha, głowy i mięśni. Rtęć w tym przypadku powoduje dodatkowo wystąpienie niebieskiej obwódki na dziąsłach oraz zmianę charakteru pisma. Osoby zatrute kadmem mogą skarżyć się na metaliczny posmak i suchość jamy ustnej.
Diagnostyka zatruć metalami ciężkimi
Następstwem zatruć metalami ciężkimi są bardzo poważne schorzenia. Pierwiastki te mogą uszkodzić układ nerwowy, narządy wewnętrzne oraz płód u kobiet w ciąży. Dlatego w przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy wykonać odpowiednie badania diagnostyczne. Niestety, rozpoznanie tego problemu zdrowotnego nie jest łatwe. Organizm usuwa szkodliwe metale z krwi i gromadzi je w narządach, przez co morfologia może być prawidłowa mimo niepokojących objawów. Do badań często wykorzystuje się analizę składu włosa. Przeprowadzane jest również badanie moczu. Metale ciężkie zakłócają syntezę hemu, co skutkuje wydzielaniem do moczu uroporfiryny i koproporfiryny. Stosowana jest także kilkakrotna chelatacja, czyli podawanie substancji, która wyłapuje i usuwa metale ciężkie z organizmu. Jeśli u pacjenta nastąpi poprawa i złagodzenie dolegliwości, oznacza to, że istnieje u niego problem zatrucia metalami.
Jak wyleczyć zatrucie metalami ciężkimi?
Sposób leczenia zatrucia metalami ciężkimi zależy ściśle od pierwiastka, który wywołał dolegliwości. Często przeprowadza się dożylną lub doustną chelatację. W przypadku zatrucia ołowiem wprowadzana do organizmu jest D-penicylamina lub EDTA, czyli organiczny kwas wersenowy. Ta ostatnia substancja stosowana jest także do leczenia zatruć rtęcią, kadmem, żelazem, miedzią, strontem czy arsenem. Wiąże się ona z tymi metalami, po czym wraz z nimi jest wydalana z organizmu. Postępowanie medyczne zależy także od objawów chorego. W przypadku niewydolności nerek stosowana jest hemodializa. Niekiedy wykonuje się płukanie żołądka. Podaje się też konkretne, zapisane przez lekarza farmaceutyki. Zatrucie toksycznymi metalami jest groźne dla życia. Pamiętajmy, że osobę z jego objawami bezwzględnie należy zawieźć do szpitala.
Karolina Solga
