Od lat fascynuje lekarzy oraz psychologów. Małe „kłamstwo, które leczy” to fenomen, który trudno racjonalnie wytłumaczyć. Procesy zachodzące w naszym mózgu, siła wiary i potęga sugestii sprawia, że leczy nas specyfik, który lek tylko „udaje”.
Zadowolę Cię
Po łacinie placebo oznacza „spodobam się, zadowolę” i faktycznie zadowala, i to bardzo. Co właściwie oznacza efekt placebo? Współczesna medycyna definiuje placebo jako substancje leczniczą (tabletkę, zastrzyk) lub zabieg, który z czysto medycznego punktu widzenia nie mają wpływu na stan pacjenta, a są stosowane jako terapia lecznicza.
Aby spełnić założenia placebo, należy dochować kilku dodatkowych warunków:
- Po pierwsze, chory musi być przekonany, że otrzymał prawdziwe leczenie, a nie placebo.
- Nie można zatem ani poinformować go o stanie faktycznym, ani nawet dać pretekstu do podejrzeń.
- Dotyczy to również wpływu na podświadomość – dlatego placebo koniecznie musi wyglądać, smakować i ewentualnie pachnieć dokładnie tak samo jak prawdziwy lek.
Mąka i cukier czyli cudowne lekarstwo
Potępa perswazji oraz moc pozytywnego nastawienia do leczenia jest znana od początków medycyny. Ogromnym zaufaniem swoich klientów cieszył się aptekarz Emil Coue żyjący na przełomie XIX i XX wieku. To właśnie jego praktyki zapoczątkowały badania, które doprowadziły do wykrycia efektu placebo. Coue polecał mianowicie mieszankę mąki i cukru jako skuteczne lekarstwo na różne dolegliwości nękające jego klientów. Aż trudno w to uwierzyć, ale jego kuracja przynosiła bardzo dobre rezultaty. Substancje niebędące lekiem, ale też same w sobie nieszkodliwe, pod wpływem sugestii i pozytywnego nastawienia działały jak lekarstwo. Wyzwalały po prostu energię organizmu oraz mobilizowały jego siły obronne.
Kiedy używa się placebo?
Efekt placebo ma przede wszystkim bardzo szerokie zastosowanie przy badaniach nad lekami. Podawanie placebo oraz testowanego leku dwóm grupom równolegle pozwala ustalić skuteczność testowanego specyfiku.
Badania wyglądają następująco: grupie pacjentów, chorych na tę samą chorobę, mówi się, że zostaną poddani działaniu pewnego leku. Część z nich otrzymuje rzeczywisty lek, a część – identycznie wyglądające placebo. Testowany lek okaże się skuteczny, jeśli w grupie leczonej lekiem testowanym odsetek osób wyleczonych lub z poprawą będzie większy niż w grupie leczonej placebo.
Zdarza się, że placebo pomaga pacjentom, którym nie można podać właściwego leku. Jeśli nie w sposób bezpośredni, to pośredni, przez poprawę stanu psychicznego.
Niekiedy, szczególnie w przypadku pacjentów, którzy mają tendencję do wymyślania coraz to nowych chorób, omawiany efekt również bywa skutecznym lekarstwem. Fałszywy lek na nierealną chorobę? I wszystko staje się jasne…
Lek idealny
Badania prowadzone nad efektem placebo umożliwiają stwierdzić jakie „cudowne lekarstwa” działają lepiej na naszą podświadomość. Jest to niewątpliwie związane z naszym wyobrażeniem dotyczącym skutecznego leku, który działać po prostu musi. Placebo zwiększa skuteczność leków – pacjent przyjmuje specyfik, który bywa skuteczny w 20%, lecz wiara w działanie tego medykamentu podnosi ten wskaźnik nawet do 50%.
Kolor ma znaczenie
Czy zastanawiałaś się kiedykolwiek nad tym, jakie tabletki są najskuteczniejsze? Żyjemy w świecie utartych stereotypów – dotyczą one nawet leków.
- Placebo działa zdecydowanie lepiej jeśli pastylka jest duża, czerwona i gorzka oraz gdy poleca nam ją znany lekarz.
- Efekt potęguje się, gdy ten „lek” ma wysoką cenę, łacińską nazwę, zagranicznego producenta
i nie jest łatwy zdobycia. - Informacja o możliwości wystąpienia skutków ubocznych po zażyciu „leku” (mdłości, zawroty głowy) również podnosi jego wartość w świadomości pacjenta, podobnie jak zalecenie zwiększenia dawki.
- Kapsułki i zastrzyki okazują się bardziej skuteczne od tabletek
- Zastrzyk dożylny i bolesny działa lepiej niż domięśniowy.
- W konkurencji między tabletką a płynem wygrywa płyn.
- Kapsułki dwubarwne, czerwono-szare, częściej wywołują działania uboczne. Małe czerwono-pomarańczowe kapsułki i duże brązowo-zielone skutkują lepiej niż te o innych kolorach.
Siła podświadomości
Wszystko zaczyna się w głowie. Chęć wyzdrowienia, pozytywne myślenie oraz wiara w działanie „leku” sprawia, że zwykła witamina C okazuje się skutecznym specyfikiem na wiele dolegliwości.
Mózg ludzki jest pełen tajemnic, których nie sposób racjonalnie wyjaśnić – efekt placebo jest jedną z nich. Nie chodzi o to, żeby mózg oszukiwać, lecz mobilizować wszystkie siły do zaciętej walki z chorobą.
Zuzanna Górka
