Psychopata to osoba, która posiada silnie zaburzoną strukturę osobowości. Prawdopodobnie powstaje ona wskutek oddziaływania czynników genetycznych i środowiskowych, które się przenikają. Przyczyny nie zostały jednak jednoznacznie zdefiniowane przez specjalistów. Psychopatyczne zaburzenie osobowości jest znacznie bardziej oporne na leczenie niż narcystyczne czy borderline. Charakteryzuje się całkowitym brakiem empatii, sumienia i zdolności do odczuwania uczuć wyższych. Psychopata czerpie radość z tego, że krzywdzi innych. Robi to na różne wymyślne sposoby. Jak zakończyć związek z psychopatą, by nie popaść w obłęd?
Kim jest psychopata? Człowiekiem z marginesu społecznego czy wybitnym lekarzem?
Często uważamy, że psychopata to człowiek z marginesu społecznego. Nie uznaje żadnych zasad, nie ma wyrzutów sumienia i empatii, więc narusza obowiązujące normy. Skutkuje to tym, że popada w konflikt z prawem i trafia do więzienia. Tymczasem nie zawsze tak jest. Z pozoru świetny lekarz, prawnik czy polityk też okazuje się psychopatą. Ba, tacy ludzie lgną do pewnych zawodów, które wiążą się z prestiżem i sprawowaniem władzy. Psychopaci nie zawsze łamią prawo, dlatego wiodą normalne życie, przynajmniej na pierwszy rzut oka. Sprawia to, że wchodzimy w związek z psychopatą, nie zdając sobie z tego sprawy.
Jak uwodzi psychopata?
Psychopata potrafi się kryć. Początkowo wydaje się taki uroczy. Robi dobre pierwsze wrażenie. Świetnie odczytuje nasze deficyty z dzieciństwa i odpowiada na nie. To nas zbliża do psychopaty. Postrzegamy go jako księcia z bajki, który zabiera nas na romantyczne randki i przepięknie wyznaje miłość. Psychopata to wybitny manipulant, dlatego dąży do osłabienia naszej czujności. Dość szybko zapoznaje nas ze swoimi przyjaciółmi, którzy są normalnymi, ciepłymi ludźmi. Sprawia to, że zaczynamy podobne cechy przypisywać również jemu.
Psychopatyczna manipulacja. Na czym polega gaslighting?
Myślimy, że znalazłyśmy szczęście. Gdy on widzi, że zdążyłyśmy się w pełni zaangażować, ujawnia swoje prawdziwe oblicze. Już nie jest taki czarujący. Zaczyna znęcać się nad nami fizycznie, emocjonalnie, ekonomicznie i/lub seksualnie. Jednocześnie po chwili odwraca kota ogonem. Psychopata do perfekcji opanował techniki manipulacji, w tym gaslighting. Ta metoda polega na podważaniu naszej percepcji, tego, co widzimy, słyszymy i pamiętamy. Im więcej razy sugeruje nam się chorobę psychiczną i przewrażliwienie, tym mocniej zaczynamy wierzyć, że problem tkwi w nas. Utrudnia nam to rozstanie z psychopatą.
Przemoc psychiczna w wykonaniu psychopaty
Wydawałoby się, że pewnymi sprawami nie wypada się chwalić. Większość osób zdradzając partnera, stara się, aby sprawa nie wyszła na jaw. Psychopata, na pierwszy rzut oka postępuje irracjonalnie, bo naprowadza nas na swoją niewierność. Nie zależy mu na tym, aby nie wpaść, tylko na tym, żeby zadać nam ból i cierpienie. Bardzo często to nas wprowadza w błąd. Uważamy, że gdyby naprawdę nas zdradzał, to nie odbierałby przy nas telefonów. Postrzegamy to jako próbę wzbudzenia zazdrości i podbicia niskiej samooceny. Oceniamy innych swoją miarą, przez co cierpimy.
Przemoc domowa a związek z psychopatą
Psychopata stosuje przemoc fizyczną, psychiczną, ekonomiczną i/lub seksualną. Czasem wydziela nam pieniądze, lub przejmuje naszą wypłatę i sam decyduje o wydatkach. Zdarza się, że podnosi na nas rękę za to, że nie spełniamy jego oczekiwań. Najczęściej jednak znęca się nad nami psychicznie. Mówi nam, że jesteśmy beznadziejne, zapuszczone, nieatrakcyjne fizycznie. Stwarza zagrożenie w sypialni, bo może przekraczać nasze granice, np. dążyć do zaspokojenia swojego popędu wbrew naszej woli. W trakcie stosunku przechodzi do seksu analnego, którego nie akceptujemy.
Czy leczenie psychopaty jest skuteczne?
Nasza miłość go nie uzdrowi. Nie pomoże mu nawet psychoterapia psychodynamiczna, schematów czy dialektyczno-behawioralna. Wspomniane nurty wykorzystuje się do leczenia zaburzeń osobowości. W wielu przypadkach okazują się skuteczne, np. u borderline i narcyzów, którzy mieli traumatyczne dzieciństwo. Niestety, psychopaci i socjopaci są oporni na leczenie.
Cechy psychopaty
Zauważono, że psychopata:
- unika odpowiedzialności za swoje czyny, obwinia za nie okoliczności zewnętrzne i nas;
- nie ma empatii, dlatego nie potrafi współczuć drugiemu człowiekowi;
- brakuje mu sumienia, przez co posuwa się do najbrutalniejszych aktów przemocy;
- nie czuje motywacji do zmiany, bo jemu żyje się wygodnie, uwielbia krzywdzić innych;
- nikogo nie potrafi pokochać, świat uczuć wyższych dla niego nie istnieje;
- krzywdzi innych, bo prawdopodobnie rekompensuje sobie w ten sposób własny ból;
- nie chce podejmować psychoterapii, a jeśli zostanie do tego zmuszony przez sąd, to będzie sabotował leczenie. Nie zaangażuje się w sesje lub zrobi to tylko pozornie, aby uzyskać potrzebne zaświadczenie/opinię.
Jak zakończyć związek z psychopatą?
- Związek z psychopatą ciężko zakończyć, bo często nie widzimy, że w nim utknęliśmy. Nie znamy zaburzeń osobowości i ich objawów. Kiedy dostrzeżemy, że dzieje się coś złego i zgłosimy się na psychoterapię, możemy zyskać pełny ogląd sytuacji.
- Gdy zdecydujemy się na rozstanie z psychopatą, weźmy pod uwagę potencjalne komplikacje. Nasz partner może okazać się dziką bestią kierowaną przez agresję, dlatego ratujmy siebie. Odejdźmy od niego, gdy jest w pracy.
- Kiedy uda nam się wyprowadzić, pamiętajmy o tym, aby zachować w tajemnicy swoje miejsce pobytu. Psychopata lubi nachodzić swoją ofiarę i nią manipulować.
- Jeśli jesteście małżeństwem i starasz się o rozwód, zatrudnij dobrego adwokata. On prawdopodobnie wyciągnie wszystkie brudy i przez lata zbierane dowody. Tacy ludzie obsesyjnie się zabezpieczają i kolekcjonują wszelkie haki.
Jak rozstać się z psychopatą i wesprzeć proces zdrowienia?
- Pomyśl o swoim dobru. Wiele z nas ma problem, aby zakończyć toksyczny związek. Po pierwsze, wierzymy, że możemy go uratować dzięki swojej miłości. Po drugie, przyjęło się, że to my jako kobiety dbamy o domowe ognisko. Po trzecie, boimy się opinii otoczenia. Po czwarte, nie chcemy krzywdzić partnera i dzieci, przemawia przez nas źle pojęta empatia. Po piąte, padłyśmy ofiarą manipulacji i wciąż do głosu dochodzą destrukcyjne wzorce zakorzenione w skomplikowanej sieci połączeń synaptycznych. Pamiętajmy jednak o tym, że rozstanie z psychopatą to najlepsze, co możemy zrobić dla swojego dobra.
- Odśwież przyjaźnie. Związek z psychopatą prowadzi do zerwania kontaktów ze znajomymi i krewnymi. On celowo postępuje w ten sposób, aby nas od siebie uzależnić i by zabrakło nam świeżego spojrzenia osób z zewnątrz. Teraz bardzo potrzebujesz sieci wsparcia społecznego, więc odezwij się do przyjaciół, znajomych i krewnych. Opowiedz im o swojej trudnej sytuacji i przeproś za zerwanie kontaktu. Większość osób prawdopodobnie Cię zrozumie.
- Dbaj o swoje bezpieczeństwo. Nie ujawniaj psychopatycznemu partnerowi swojego miejsca pobytu. Usuń go z mediów społecznościowych i zablokuj jego numer, dodając go do czarnej listy. Jeśli Cię nachodzi, zgłoś sprawę policji i postaraj się o sądowy zakaz zbliżania się. Skonsultuj tę kwestię z prawnikiem. Nawet jeśli Cię na niego nie stać, to istnieją fundacje walczące z przemocą wobec kobiet, które zatrudniają fachowców. Możesz też skonsultować się z kołem naukowym studentów prawa.
- Skorzystaj z psychoterapii i wzmocnij pewność siebie. Związek z psychopatą osłabia naszą samoocenę, odbiera nam poczucie sprawczości i niezależności. Pozostawia też głębokie rany emocjonalne i ogromną nieufność wobec świata. Nie poradzimy sobie same z tak ogromnym ciężarem. Psychoterapia wspomoże nasz proces zdrowienia. Nie wstydźmy się skorzystać ze wsparcia profesjonalisty.
Magdalena Kukurowska – copywriterka psychologiczna z wieloletnim stażem, która zgłębia tajniki ludzkich zachowań.
Bibliografia:
- Forward S., Frazier D.; Toksyczny partner: jak uwolnić się z niezdrowej relacji; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018
- Hall J.L.; W cieniu narcyza: jak rozpoznać toksyczną relację i uwolnić się z niej; Wydawnictwo Kobiece, 2021
